Saga Íslands V. bindi, 1992

  Verslunarhag Englendinga hér við land hnignaði eftir miðja 15. öld, en dansk-norska konungsvaldið rétti úr kútnum, ekki síst fyrir atorku þeirra biskupa er næstir komu til sögu og kosnir voru á prestastefnum innanlands. (Björgvin, Niðarós, Hamborg, Kaupmannahöfn).

Valdsmenn og ríkismenn !4. og 15. aldar virðast oft hafa skammtað sér lög og rétt með oddi og egg. Fólki var meinað að gefa ástríðum sínum lausan taum, geðhrif þess sveifluðust milli guðsótta, undirgefni og grimmdar og dagfar þess mótaðist af þeim reglum er valdhafar settu um kristilegt líferni, og draumar fólksins voru mótaðir af vildardraumum valdamanna um hugrekki, heiður og ástir hins sterka bardagamanns, sem eru aðalefni bókmennta miðalda.

Skáld-Sveini, uppi á síðari hluta 15. aldar og í upphafi hinnar 16.; er eignað kvæðið Heimsósómi.

Á vorum dögum er veröld í hörðu reiki,

varla er undur þó að skepnan skeiki,

sturlan heims er eigi létt í leiki,

lögmál bindur en leysir peningurinn bleiki.

 

Guðmundur Erlendsson á Felli 1595-1670. Úr dæmisögum Esóps:

 

Hætta í nauð er háski stór

holdsins forni gestur;

hættan vex ef hugprýðina brestur.

 

Ein sit ég úti á steini

sorgin mér verður að meini.

Fagrar heyrði ég raddirnar í Niflungaheim

ég gat ekki sofið fyrir söngvunum þeim.

 

Sumir báru silki og skrúð

sópuðu allt úr kaupmannsbúð,

aðrir gengu á hákarlshúð og héldu á beining sinni.

Eldurinn undan hófum hraut

þá hofmannsliðið reið á braut;

mál er að linni.