Slitrur

Bréfslitrur Illuga, Úlfars og fátæktarfulltrúans að norðan, í villtri náttúru, handan góðs og ills í birtubrigðum diskóneonljósa. Some young lazy slut has charmed away my brain. Dylan.

Hverja munar, á nykruðum fákum, geithöfrum, á slóð Þórs tröllabana handan góðs og ills? Bergsvein Birgisson (Skírni 2009), presta og preláta, semínarista, pedanta, kynikera, hedónista, brosleita stóukera, gnostika, ekkiklassískra einogleggjasig, súrrealista, ginningarfífl reginragna!  Wenn da da ist da da ist da da da. Uppvís telst sú ætlan frómra manna, að hemja á grunnu vatni alla skepnu jarðar, Eros og Krist, girtir megingjörðum, upphefja myndugleika í nafni kennimannlegra félagsvísinda, hagsýslufræða vísindalegrar efnishyggju. Sér á spor í sandi. Pósturinn gisti á Grímsstöðum á Fjöllum klassíska heiðríkju. En var honum úthýst. Já!  

Sniðgangið lýðskrumara, dauðramál málnotenda, frosna, væntumþykjulausa. Margan foglinn fremur bætir en hitt að fá sér duglega í nös úr einni fjörunni, leggjast í timburmenn. Vakna dauður, en gera sér það ekki ljóst. Fylgjur sláturdýra tala NB sínu máli í hjúpi sakleysis, en haft er fyrir satt dulur helst til þegjandalegar, stúrnar næstum í reifum kvennafansi.

Enginn gloprar út úr sér af tómri rætni öðru eins og því líku meðan veður á súðum, þagað er þunnu hljóði. Odysseifur gisti kýklópinn Polifemos á Sikiley, kynnti sig sem Engan, sá við þrjótnum drukknum, sem hafði þá étið nokkra ferðafélaganna. Wer mit Ungeheuern kämpt mag zusehn, dass er nicht dabei zum Ungeheuer wird. Und wenn du lange in einen Abgrund blikst, blikt der Abgrund auch in dich hinein. (Friedrich Nietzsche 1844-1900). „Hætta í nauð er háski stór“, storkun, og þá er trúin ekki langt undan, „holdsins forni gestur“, hins nykraða holds. „Hættan vex ef hugprýðina brestur“. Guðmundur Erlendsson á Felli orti upp úr Sögum Esóps. Kom út á bók hjá bókaforlagi Æskunnar á öldinni leið, hefur lengi verið ófáanleg. Hvað þá á veginum milli Jerúsalem og Jeríkó, þá öðru hvoru megin við sjávarmál. Undirvitund, meðvitund, klassík, siðmenning. Transubstantiatio.

Sálufélag

 

 

Eru hedónistar nútímans stelling, kokfylltur glamúr, hryllingstöfrar, japlandi og smjattandi: storkandi nauðgurum í neyð jafnt og fórnarlömbum, í skjóli ofbeldis= og mannréttindaumræðu? Hvað annað?

Iðrun og yfirbót, hluti af sálfræðinni, uppi í háskóla? Efni er orka. Og sálin, er hún til, í ræsinu, uppi í háskóla? Guð dauður? Modern times Dylans, 2006, í rekkanum. Kvæði Ólafs Jóhanns Sigurðssonar, formáli Vésteins Ólasonar, 1995, efst á baugi.

Pólitísk hugmyndafræði og meint hreyfiafl Sögunnar

                          Upplýsing og saga.

 Stórbrotnar sögufalsanir 20. aldar, bundnar pólitískri hugmyndafræði, meintu hreyfiafli sögunnar, stéttarátaka, átaka aðals og ríkisvalds (t.d. Þýskalandi), borgarastéttar, sveitamanna á mölinni, verkalýðs óðu lengi uppi. Ameríkuferðir koma við sögu. Hvað um hlut aðals í Prússlandi, Englandi, Frakklandi og áhuga þeirra á arfhelgum stéttarþingum til leiðbeiningar hervædds ríkisvalds Evrópu, og mönnum stóð stuggur af? Afdankaðir kalvínistar, tilvonandi sósíal- darwinistar, hinni ungu borgarastétt er gjarnan eignuð sú lýðræðisást, sem sigraði undir fánum hægriafla fyrstu almennu kosningar, sem háðar voru á Frakklandi upp úr 1870.  

E.t.v. brennur á vör þessa dagana sú spurning hvort takast mætti að brjóta á bak aftur forheimskandi samtakamátt fjölmiðlaflórunnar, sem víða ríður vitfirringslega húsum. Hvað ef bágborinn fræðilegur bakgrunnur stormsveita vinstrivængsins, lífslyginni sjálfri líkust, upplýstra lærisveina galdrameistara glópagullsins nær að leika lausum hala við upprætingu á óréttlæti heimsins, karnívali byltingarinnar; líkt og þeir hafa gert í vinnubúðum skólakerfisins og í fræðaheiminum ásamt frjálshyggjubullunum.

Myndugir og málsmetandi! Sameinist! Gegn ofstæki og lygi! Lifi húmanisminn, með Guðs hjálp! Íslendingar: Hættið reigingslegu vappi ykkar líkt og sáluhólpnir í næsta nágrenni sláturhúsanna í Chicago, teljandi sjálfum ykkur trú um, að innantómar eftirlíkingar með kanínueyru séu heila málið!

Klassík, rómantík, módernismi í bókmenntum og trúin á mátt skáldskaparins

 

 Indigneraðir dissidentar strípaðir allri erótík, smjattandi linnulaust á mannréttindum, jafnrétthárra utan sem innan laga og réttar. Og fagmennsku. Ólæsir. Saklausir af læsi. Jafnrétti þeirra skráð í bljúg hjörtu. Forsjá engin. Allt hefst á hnefanum. Í nafni réttlætis, mannúðar, hugdirfsku, þrautsegju; brosa eins og rósin rauð/ rjóðu kommagrýlubörnin. Í lista og menningarafkima, að baki kvarka og strengja. Í lotningu, þögn og bæn.

Egtabandssnæri

“Egtabands reyrast aftur snæri,” segir í brúðarkvæði eftir Þórð Sveinbjarnarson (1786-1856) háyfirdómara. Fjölnismaðurinn Konráð Gíslason víkur nokkrum orðum að línum þessa kvæðis í fjórða árgangi Fjölnis. Hjónin, sem um ræðir voru gefin saman í Flóanum, Ólafur sekri Stephenssen og Marta Stefánsdóttir. Svo vill til að þriðja eiginkona Ólafs sekra var frú Sigríður Þórðardóttir, ekkja síra Tómasar Sæmundssonar prófasts á Breiðabólsstað. Páll skáldi kallaði þann yfirboðara sinn mannýga prófastinn.
Ýfingar og skætingur stóð á milli Þórðar í Sunnanpóstinum og Fjölnismanna, próflausra stúdenta í Höfn. Smekkur háembættismannsins og almúgans virðist fara saman í skáldskaparefnum. Enda stóðu þeir Fjölnismenn í ströngu.
Ísleifur Einarsson (1765-1836) dómstjóri fékk veitingu fyrir Húnavatntþingi strax að loknu laganámi. Nokkuð var róstursamt í sýslu hans framan af líkt og í þjófabæli Þórðar í Árnesþingi. Ísleifur var einn hinn harðasti andstæðingur Jörgens Jörgensens, hundadagakonungsins, og kvaðst enginn sakamaður vera þegar Jörundur hugðist fangelsa hann. Hann bað heldur um byssukúlu í hausinn, fékk loks að dúsa í stofufangesi hundadaga Jörundar.
Þess má til gamans geta að þrjár til fjórar kynslóðir eru uppi á hverjum tíma allan aldur.
Þá sakar ekki að geta þess, að á Íslandsmiðum veiddist allur fiskur á handfæri, sem rataði á markað. Fundur Nýfundnalandsmiða markaði tímamót í sögu fiskveiða á Norður- Atlantshafi.
Á okkar dögum er pólitískir aktívistar á kreiki í fjölmiðlunum jafnt sem skólakerfinu og birtast í öllum dagfarsvenjum landans. Flaggað er undir breytilegum lógóum. Og mikið er fjasað og margt masað í nafni upplýsingarmiðlunar, gegnsæis, opinnar umræðu, opins lýðræðis að ekki sé talað um mannréttindi.

Ef máli skal vikið að almennum kosningarétti hvort heldur er í Frakklandi, Þýskalandi, Bandaríkjunum - Norðurameríku eða Íslandi skjóta nöfn nafntogaðra einstaklinga strax upp kollinum Lúðvík Filippus, Bismarck, Tómas Jefferson, Jón Sigurðsson. Margir frjálslyndir stjórnmálamenn nítjándu aldar voru hlynntir takmörkuðum kosningarétti, vildu binda hann eign og menntun. Kjörnir fulltrúar væru í forsvari fyrir sitt kjördæmi. Brynjólfur Sveinsson, Fjölnismaður fyllti þennan flokk. Á lýðræðislega kjörnum fulltrúaþingum eiga pólitísk öfl þjóðfélagsins að takast á. Meirihluti framkvæmdavaldsins stendur og fellur með ákvörðunum, sem þingið samþykkir.
Vel upplýstur almenningur, skákandi í skjóli gagnsæis og opinnar umræðu er eins settur hvað varðar að allt orki tvímælis þá gert er þrátt fyrir góðan ásetning og nákvæma útreikninga. Þessi almenningur mun fljótt mæðast á óánægju sinni og boldungsábyrgð fái kostir fulltrúalýðræðisins ekki að njóta sín. Kjósendur skipta út valdhöfum finnist þeim svo, sitja ekki upp með sjálfa sig, lafandi tungu, álfar á breiðvangi.
Kunnir militantar með grímu eða án hafa frá því skömmu fyrir aldamót breytt um grímu, svip. Endalaust er fjasað um mannréttindi. Allt skal leyfilegt og ekkert telst jafn fyrirlitlegt og frjáls markaður. (Libertine). Og frið, skálkaskjól Villa Munsenbergs og bolsévíkanna í Rússíá. (Infatuate: blinda, blekkja , ginna, fífla). Sumir mættu að ósekju arka að auðnu út á víðan blóðvöll með gaulandi garnir og tvær hendur tómar, að upprættum markaði, að upprættu óréttlæti hans, njótandi lista og menningar sem aldregi fyrr, í taktfullri vímu og lifa þaðan í frá í veruleikanum en ekki sennileikanum, lifa af sæði einu saman þar til dauðinn aðskilur.
Og svo verður masað og svo verður fjasað og undirlægjur leiðindanna bögglast við að telja sér trú um gegnum sýndarveruleika stöðugs og áleitins áreitis afþreygingariðnaðarins að allir sem fylgist með tímanum séu bundnir í líki ameríkana. Enginn innfæddur Kani hvorki virðir né tekur gilt eftiröpunina hvað þá Bretar eða meginlendsbúar Evrópu.
Hver vill fá málaða mannætu í heimsókn með gaulandi garnir, blik í auga og allt múlí. Enginn mannaþefur í helli. Sólin gægist um gátt. Dagar kyrkjuársins taldir.
Er listin lýðskrum, lýðskrumið list? Blinda, blekkja, ginna, fífla. Innfjálgt og innihaldslaust mas um listir vitna um það. Magík, mekaník, grænn litur dollarans og tunglskinins og Gatsby hinn mikli. Kaldhamrað alternatív religíón. Skáldsaga 20. aldar að mati Jeffrey Hart, prófessor emerítus, Dartmouth, Cornwall á Englandi: Smiling through the cultural catastrophe.

Rof í barði

Af barnaheimilum nánast úr vídeóheimum á þjóðhátíð í Eyjum, gott fólk, í fagnám, HÍ, HR og þaðan í jarminn á markaði. Rof í barði.  

Undirvitund Dostoveskís, Freuds, Aþena eða Jerúsalem —sjálfsréttlætingar skynseminnar, Kristur, glæpur og refsing Raskolnikofs, draumur hans um kvalda hestinn, hirðuleysi um þýfið, afkoma hans, systirin góða og Sonja. Mekanískt, magískt, rof í barði, úti í tóminu, innan rammans.

10.7.2010

 Yrðum við Eiríkur Brynjólfsson stærðfræðingur og bréfberi, Bjarni Bernharður dæmdur maður og ljóðskáld, og ég spyrtir saman í hjalli, ég öskukall með stig til BA prófs í heimspeki og tilskilin forpróf, tvö, frá heimspekideild HÍ og eitt sinn var, dettur mér óvænt  í hug   hálfvegis máð minning um hver átti hvað, Hrútur í Njálu, Kjartan gísl Ólafs Tryggvasonar í Laxdælu, Unnur Marðardóttir Gígju, Gunnhildur kóngamóðir Egils og Eiríks blóðaxar, Guðrún Ósvífursdóttir, sem fyrst kvenna gerðist nunna á Íslandi. 

Við mér blasir á forsíðu sunnudagsmogga 10/7 mynd af Ólöfu Nordal með blik í auga og bros á vör. Svo hver veit hvað? Grettir: „Það gegnir ekki mannvirðingum að hver hafi það sem hann á“. Páll skáldi var langömmubróðir Þorsteins Erlingssonar skálds og ritstjóra, æskufélagi Bjarna Thorarensens á Hlíðarenda og eitt sinn fylgdarmaður Magnúsar Stephensens um Flóann, þegar þeir rákust á torfristumann, sem vísaði þeim ferðalöngum á leið. Samt lentu þeir í ljótum pyttum á leið sinni og Magnús bað Pál, séra Pál, eftir að þeir komust á þurrt að yrkja á stundinni orðljóta vísu og spara ekkert við sig. Páll orti:  

     Skálkurinn kreistir skammarorf

    í skitinni loppu sinni.  

    Mannhelvítið mer upp torf

    úr mýrarháðunginni  

Sigfús heitinn Daðason orti í Orðum og höndum um fola að norðan, sem hló kuldahlátri upp á Kjalarnesi að ósénu tilefni eins og títt er um hesta og menn. Páll skáldi átti sína æsku líkt og Sigfús og báðir minntust, þó Sigfús standi eftir styrkari maður, af annari kynslóð og yngri. Daðasonur hlýtur að hafa kannast við vísu Páls, sem Páll orti á gamals aldri staddur hálf slompaður framan við krambúð í Reykjavík, þegar maður sem hann kannaðist við kom ríðandi á brúnum hesti heim í varpann. Hann orti að beiðni viðstaddra:

   Ég sé þarna yngismanninn Árna Gestsson.  

   Ber þann sér á baki prestsson  

   Brúnn af Kjalarnesi hestsson.

Ætli Þorsteinn Þorsteinsson, félagi Sigfúsar langt árabil, Bergljót Kristjánsdóttir þaulkunn, Bjarni Bernharður ljóðskáld og myndsmiður, jafnvel feikirófan þarna í kvennalistanum Steinsen gefi nokkuð fyrir fyrnd vensl af þessu tagi. Hvað með Sigfús sjálfan og siðmenninguna, sem helst aldrei heyrist minnst á eftir að þanþol spennunar þjóðmenning/siðmenning hvarf hljóðalaust bak við gelgjuglott heimsmenningarinnar títtnefndu með ósköp á sköp ofan í tildur og hroða. Hvar eru þau Gullintanni, Smérgepill litli, móðir þeirra og Fóa feykirófa stödd í ævintýrinu, sögu kynslóðanna, sögu ungu kynslóðarinnar í venslum og eða launvenslum aldanna?  

Gúmmítékkur án gúmanista.

Maðurinn, og manndýr, börn og önnur afkvæmi, mannheima, dýrheima, eru sláturdýr. Þó skömm sé frá að segja. Tíðahringur kvenna, hugsjónir og hugmyndafræði ofbeldislausrar erótíkur friðsamrar náttúru og að sjálfssögðu samheldni, lýðræðisleg samheldni. Engin er varnarlaus gagnvart kröftum sem innra með manninum búa. Feðraveldi: absólút firrt forsjá og umhyggju. Stöndugir bændur í héraði, menntamenn á mölinni, myndugar kaupkonur, tölvufræðingar, hafnarvekamenn, vélfræðingar réttir og sléttir fulltrúar sinnar stéttar, réttrar og sléttrar stéttar. Jafnt í kosningum sem verkföllum. Útilokar jafnrétti misrétti? Innra með manninum búa tvíbentir kraftar.
Friður, friður um samráð og samræður, marxlenínískur samfara og byltingaóður grjóttrénaðrar karlrembu, femínista, heillar suma. Erum við þar á vegi stödd á leið til Tipparerí, Jeríkó?

Býti

   



Eiga núlifandi kynslóðir, ætli þær að halda í við tímann, og þær ókomnu, helst,að misvirða eða fyrirverða sig fyrir formæður sínar og allt þeirra tilhald? Er svo komið, kæru femínistar? Það er svo geggjað að geta hneggjað líkt og segir í Kama Sútra. Á okkar máli væri ærlegt að kalla nauðgara skepnuníðinga, mesta skammaryrði íslenskrar tungu. Okkar bjástur á tækniöld skal eitt marka svipmót okkar , amfetamín, náttúran, þráin: kláði sem gott er að rífa úr sér, p-pillan. Sex and drug and rock and roll, liðhlaupar innan um liðhlaupa á leið út í geim. Farin að venja okkur við.
Ef að líkum lætur endar hugvísindalegur lýðræðissósíalismi eignaleysingja í réttláta þjóðfélaginu sakir kynjastríðsins í bullandi frjálshyggju óðrar samkeppni þvers og kruss, nýríkra fátæklinga, með tilheyrandi samráði og reikniskúnstum. Lúksus og örbirgð, þátttökugjald kæruleysi, mengun, launaþrælkun út um hinn víða völl. Ágóðinn er markmið, markhópar viðmið, þátttakendur mannauður. Nu, er det så noget galt i bund og grund i galskapet, Islandsmand.
Líf án áhættu er ef til vill hávísindalegt reiknisdæmi, en algerlega sneytt fyllingu. Háskinn kennir mönnum að fækka við sig, og aðra, aulaspurningum. Ekki geta menn krafist svara til að geta hætt að spyrja. Spurningar ala af sér spurn. Eðlilegt er að hafa pata af svörum eða svo er manni sagt.
  Hugvísindalegur lýðræðissósíalismi byggður á strangvísindalegri efnishyggju er hugmyndakerfi og svar við spurningum um allsleysi, efnaleysi, fæst við réttlæti, stríð, jafnrétti. Þú átt að elska óvin þinn, bauð meistarinn frá Nasaret. Mark Twain er sagður hafa bætt við, að það geri þá (óvinina) alveg logandi hrædda. Jafnréttisbarátta okkar á öndverðri 21. öldinni einskorðast við baráttu kynjanna. Ríkir bæði falið og opinskátt stríð, koddaslagur. Kynin gefa sínu heittelskaða bæði tylliástæður og aðrar um svik í tryggðum. Þau þurfa á hvort öðru að halda og samt ekki. Finnst sér ekki gert nógu hátt undir höfði, gefa í skyn, hóta, lifa háskann, jafnt vanrækt sem fordekruð, sem og börnin. Hvort var það hjá Huxley eða Orwell, sem orðið mamma vakti orðið almennt allshetjar aðhlátur? Er einskis svifist til að halda uppi fjörinu. Ástin!
  Skólinn með allt sitt alvæpni skýlir börnunum. Öllum er fyrr eða síðar att á foraðið. Ráðlagt er að líta í spegil á hverjum morgni og segja upphátt. „Ég er æðislegur“. Þannig komi allir til með að falla í kramið. Allt verður æðislegra. Vísindalegi lýðræðissósíalisminn og frjálshyggjusukkið líka. Að hugsa er að hafa svör á reiðum höndum. Mildur og strangur guð er dauður. Grimmdin er karlmennska eða svar við karlmennsku.
  Tragedían er dauð. Fíflskan og dárahátturinn tekinn yfir. Shakespheare allur. Sigurvissan felst jafnt í hugvísindalegri og strangvísindalegri þekkingu eða klára lygi gallaminni kynslóða á jörðinni. Dýrin eru heimsk og ekki mjög sexí og það er ljótt að drepa þau. En það er svo margt annað æðislegt. Meðal annars ég, þegar illa liggur á mér.
Steinöld, safnarar, hirðingjar, Miðausturlönd, Hellenismi, Rómarríki, Ravenna, Normannar, Sánkti Denis, barrok, nýklassík, vélaöld, sullumbull síbernskunnar. Margt er reynt, fátt er treynt. Allt skal nýtt, af sjálfu sér fætt, skapað. Slútt.

Og gleðilega páska.

Fæddur saklaus !

Háskóli Íslands gefur út tímarit og bækur, auk þess að halda úti vefsíðum, sem ættu að vera öllum innanhandar ef skólakerfið og uppeldi almennt væri ekki jafn kyrfilega mótað af öðru og áleitnara efni t.a.m. hugmyndafræði skólakerfisins og fjölmiðlafargansins, oft hálfspaugilegu grillufangi, sem fellur ef til vill í kramið. Skilar fólki launasamngi Tölvur og tækjamiðlar eru háþróaðar græjur engu síður en tilbúni áburðurinn og þreskivélarnar í Ameríku krepputímans.
Nú um stundir glymja næsta fordæmalaus ginningartilboð lýðræðissósíalista, lútendum meirihlutavalds í öllu smáu og stóru, fætt gallalítið ef ekki lýtalaust, bundið lögmálum eða brigðum hugvísindalegrar efnishyggju í glímunni við efnahagsmál og réttlætið. Upphraukuð benda abstraktanalýsa skrifstofublóka á lóð námuiðnaðarins, áður undir verndavæng heilagrar Barböru. Í seinni tíð athvarf rótara þungarokksins klúkandi með gínandi höfuð og gapandi trjónur. Strangleiki og mildi; faðir eða móðir, sannur karlmaður eða alvöru kona andspænis grimmd ruglukolla heimsins.
Þriðja alþjóðasambandið var stofnað 1919 undir forustu Lenins. Þýska herstjórnin klyfjaði hann gulli og smyglaði til Rússlands í innsigluðum járnbrautavagni. Þýska herstjórnin hreppti sinn umsamda frið og uppgjöf. Ól af sér kommúnistahræðslu í Vestur Evrópu að tiltölulega nýfengnu jafnrétti þegnanna fyrir lögum, tryggðum eignarétti og persónufrelsi. Nasistar, þjóðernissósíalistar, brúnstakkar, Fasistar, svartstakkar, sósíalísk hreyfing á Ítalíu, Zíonistar, allir undir merkjum pólitískrar hugmyndafræði, móður þrætubókarlistarinnar, Erisar hinnar grísku, sem forðum tíð var ekki boðið í partíið og rækilega hefndist fyrir í Trjóustríðinu.
Náttúra, saga, forlög, blóðvöllur, harmleikur, skrípaleikur, grimmd, persónulaust og mannfjandsamlegt vélgengi, fíflið, vitfirringurinn og Lér konungur fram á ystu nöf, framundan, djúpið. Hið altæka, fjarstæðan, fáránleikinn, Dürrenmatt, Becket, Pinter. Undirvitund okkar, villimennska, germanskar flökkuþjóðir, fall Rómarveldis, Rómarkrisni friðar og siðmenningarafl, móðir Vestur Evrópu. Mildun meðvitundar, yfirsjálf okkar þrátt fyrir alla sundurgerð.
Fáir þú högg á annan vangann rétti þú fram hina kinnina; ósjálfráð viðbrögð. Hætta í nauð er háski stór, holdsins forni gestur; hættan vex ef hugprýðina brestur. (Guðmundur Erlendsson frá Felli). Hatur og hefnigirni tortímir, og gerir lítið úr gerendum.
Hundheiðið og uppdópað fólskufól með rafmagnstól í losti, ropandi áfergjulega á víxl yfir sinn kalleik og klubbu, eru riðandi á öðru hverju strái greyin mín frá sextíu og átta, gaulandi á mall- máli óðinn, um óðinn, frá óðinn, til óðinn, styggja landvætti. Gangið þér heilar í haga. Sánkti María sé með oss.

Haugbúar Rudolfs Simeks og hólmgönguberserkir

  Ekki tjóir að bjóða ólæsum þegnum nýja heimsins og þriðja heimsins til veislu pólitískra hugmyndafræða Vesturlanda, sem þekkja orðið glöggt á eigin skinni, Faustíska demonólógíu sósíaldarwinískrar menntaelítu, sem kokgleypt hefur hugmyndafræði hinnar alltumlykjandi sigurvissu mannsandans, rauðstakka, brúnstakka, svartstakka, síonista, sem allt eru sósíalískar hreyfingar og frjálshyggjuberserkja. Hafa jafnt undir hamingju sem giftuleysi.
Náttúruvísindamenn hafa leyst skóþveng sinn í 60 stiga frosti á Suðurskautinu og láta óátalið, að íshella í viðlíka frosti bráðni, hlýni loftslag um 5 gráður í mínus 55°. Ekki aðeins í munni fjölmiðlafólks; í hjarta vísindamannanna sjálfra, sem kynnst hafa snöpum og hvernig við þeim skal brugðist. Hvers vegna er lítð eða helst aldrei minnst á, að loftlagsbreytingar hafa oft orðið í sögu jarðar án þess að stafa af mannavist. Stafar þessi þegjandaháttur af óopinberu eða opinberu banni? Grikkir hefðu kallað slíkt hubris, gorgeir.
Hvað vita náttúruvísindamenn um eldgos á botni úthafanna umfram töframenn í Afríku?
Báðir hafa álíka staðgóðar mælingar í höndum. Hringrás náttúrunnar er vissulega stórbrotin og umhverfissóðaskapur okkar mannanna illræmdur veruleiki. Þær eru margar drullu og fátæktarvilpur mannlífsins. Báxítnámur, Kóka kóla, diskótek og herstöðvar sjaldan langt undan. Upplit og viðmót fólksins tekur sitt gervi.
Kreppan mikla frá 1929 stafaði af offramleiðslu á korni í Bandaríkjunum og koma þar tækniframfarir við sögu, tilbúinn áburður og afkastameiri tækjabúnaður. Offjárfesting varð í iðnaði og verðbréf féllu. Hungur í heimi hefur fylgt núlifandi kynslóðum í heimi ofgnógta matar, fólki, sem nauðaþekkir heim afþreyingar og sýndarveruleika. Menn keppast hver um annan þveran við að metast um hnoss sitt. Vinnan hefur gert marginn að vanaþræl, ofurseldir leirburðarstagli og holtaþokuvæli, heimshornasirklar á gammósíum og sauðskinnskóm, á takkaborði.
Petrarka, húmanistinn góðkunni lifði það, að punkturinn var settur aftan við Njálu og orti sonnettur sínar um sama leyti og Eysteinn munkur orti sína Lilju. Njála og Gleðileikur Dantes eru jafnaldra listmálaranum Giotto.
Víkingaöld á Norðurlöndum stóð álíka lengi og nýlendutíminn á Grikklandi. Og Montesque áttaði sig á þrískiptingu valdsins við lestur Germaníu Takitusar. Frísar bjuggu á Fríslandi og Karlamagnús var jaðraður í Aachen. Ekki áttu sléttir bændur með sér samtök um að flytjast frá Noregi með fragtskipum til Íslands. Höfðingjar og smákóngar, sem efnast höfðu á viðskiptum niður með vesturströnd Evrópu á sjöundu öld voru hundheiðnir dauðir heygðir í hauga, ekki til að líkja eftir einum kristnum kóngi á Frakklandi. En lifandi ýfðust þessir sömu við ofríki Haraldar lúfu og fluttu fremur af landi brott en láta af hendi óðul sín. París hgmundafræðinnar, gaulandi garnir og gjaldþrota ríki. Aþena nýlendutímans, sófistar, heimspekingar, þrælahaldarar og harmleikja og gleðileikjaskáld.
Fyrir áhrif afkomenda Bjarnar bunu komu Íslendingar sér saman um hvernig setja skyldi niður deilur og stofnuðu Alþingi. Arfhelgi Alþingis færði okkur síðar löggjafastofnun, sem leysti landsmenn undan þeirri kvöð að lúta atkvæðum danskra bænda og búaliðs. Auðugustu lönd Danaríkis voru hertogadæmin Slésvík og Holstein. Danakóngur lét þau lönd þegar á sjálfstæðisbaráttu Íslendinga stóð.
Landnáma stenst strúktúrelt, þó að þónokkuð mikið geti verið til í náttúru og helginafnakenningu prófessors Þórhalls Vilmundarsonar. Um það eitt vitna til dæmis skrif Sveinbjörns Rafnssonar.

Skáka hugvísindi fræðaheimsins í skjóli nafnleyndar ljósku sinnar; eru þau fyrir vikið einhverju bættari?

Kætast megi gumar, lítilla sanda, lítilla sæva, und bröttum fossi og björtum snjá, alfriðaðir fyrir mennta- og lista drýldni, bólusettir fyrir óbrengluðum hryllingsstörfum drabbaralegs og sukksams frelsis, hvort heldur er í nafni hugmyndafræði, upplýsingaskyldu eða dægradvalar. Þær er margar Ástur Sólliljurnar, sem blunda á svæfli sljórrar kreddufestu, syndlausir sakleysingjar, vaktir hvern virkan morgun til að borga slátrara og bruggara knappan eyri fyrir lífsbjörg sína, grátklökkir yfir fúlum og vondum heimi einhvers óskiljanlegs guðs, baráttumóðir og hrokandi yfir oft á tíðum lítiðfjörlegu fári, en þegjandi jafnan þunnu hljóði yfir öllu því, sem á þeim dynur. Almannaviljinn vill sinfó burt og íslensk fræði og hvað fleira?
Á átjándu öldinni gerði franskur landeigendaðall tilkall til stjórnarafskipta hjá stólkonungi Frakklands. Þeir vísuðu til aflagðar stéttarþinghefðar ríkisins. Landið rambaði á barmi gjaldþrots sakir þungs stríðsreksturs, beint og óbeint við lánadrottna. Eignastéttirnar höfðu dæmi af Englandi og höfðu óskiptan áhuga á nútíma stjórnsýslu ásamt velferð ríkisins. Auðsuppspretta var líkt og endranær forsenda velferðar. Fysíókratar með Mirabo greifa í forsvari lágu í burðarliðnum og ásamt fjölda annarra sem létu að sér kveða um skuldavanda ríkisins og stjórnskipunarmál. Loks er töluvert var liðið á nítjándu öldina og nokkuð almennur kosningarréttur fenginn unnu flokkar eignastéttanna stórsigur í þingkosningum. Danton, Marat, Robespierre og Joseph Fouche stunduðu á hugsjónir og aftökur og lágu allir í valnum 1794 nema Fouche, sem varð lögreglustjóri Napoleons. Napoleon fylgdi fram almennri herkvaðningu ógnarstjórnarinnar, léve en masse, færði fenginn heim meðan hann stóð.
Matvælaframleiðsla var líkt og hún lengi hafði verið fólksfrek iðja og annaði oft ekki knýjandi eftirpurn. Frakkar voru ekki minni bændaþjóð en Pólverjar allt fram um miðja 20. öld. Þessa sögu þyrfti nauðsynlega að rekja betur til að sporna við grillum hugmyndafræðinnar og vel má greina í bók Matthies og út kom hjá Mál og menningu sælla minninga. Var franska byltingin fyrst og fremst félagsleg bylting eða pólitísk? Persónuréttur, eignaréttur og jafnrétti fyriri lögum voru stefnumið bæði fyrir og eftir daga ógnarstjórnarinnar. Þeir sem stunda á að fella sögu þjóða og alls mannkyns að kreddum um hreyfiafl sögunnar, en líta framhjá opinskáum átökum í opnu samfélagi, rekja þess í stað alla sögu á forsendum líðandi stundar og reka fyrst og fremst pólitískan áróður með hugmyndir einar að vopni, og gaulandi garnir. Það er ekki saga.
Þeir sem þrástagast í blindgötu þráhyggjunnar um jafnrétti bæði til munúðar sem nauðþurfta til giftu eða hamingju geta bitist um fylgju sinna og hinna og hafa vítin til að styðjast við. Það væri engum frágangssök, að glugga í nýlega útkomna bók Before the Deluge. Public Debt, Inequality and the Intelecual origins of the French Revolution eftir Michael Sonenscher.
Sögufélag mætti gjarnan sjá sóma sinn í að gefa út, hafi þeir pata af „Greinargerð um kennslubækur í Íslandssögu og mannkynssögu í íslenzka skólakerfinu“ og unnin var fyrir menntamálaráðuneytið 1994, sjálfum sér og öðrum til glöggvunar.

Sem í skuggsjá

Erótík, konur, karlar, viðhengi vistkerfa, nauðung, menning, ungviði, vinna, listir, menntun, tillar, dömur, klink. Brögð, mildi, hula, brall, sköpun, sköpun, manndýr á meðal dýra, tækni, vísindi, æra, vísindaleg efnishyggja í dularhjúpi ljóskunnar, húllum hæ, hugmyndafræði skortsins, hugsjónir, vald og veruleiki, stund hins óvænta, fegurðar, sem lætur ekki að stjórn fremur en veruleiki, reyrður á klafa hugsjóna, óhlutstæðrar analysu um kenndir manna fyrir t.a.m. neyð náungans, uppruna, skylduboði kristninnar um náunga sinn, ýfist við heilbrigða sál í hraustum líkama á öflugum vinnumarkaði og allir lagfærðir í gúmanísku velferðarríki á botni stundaglass í úttauguðum heimi tveggja kynja og barnaníðinga, ofvirkra með athyglisbrest í fjölmiðlum, frjálsum fjölmiðlum a.m.k., heimur nýríkum fátæklingum og nýfrjálsum samboðinn, óbundnir af öllum skyldum nema við eigið ágæti. Sjálfsálit byggja þeir framgjörnustu á sínu eigin álit nema hvað, reikandi frækilega um hagann, rækilega hvattir, leitandi síns eigin dyrum og dyngjum, réttar síns til lífsins og lifa því í botn.
Rokkið velti hærri fúlgum þegar best lét en Hollywood, Mc. Donals og stærstu stáliðjuver heims; slær í takt við dópið og sukkið, dægradvöl, DVD, flótti út í algleymi listarinnar a la Schaupenhauer.
Life is a sad, life is a bust, all you can do, is do what you must. You do what you must do, and you do it well. Well. O well. Dyllan.


Ekko, Narsissus,West Point, third world, zero, zero, behind no grave, fucking fuck, a,b,c,d, New Jersey. Hér skal sett amen eftir efninu.

Stol

   

Hugmyndafræði, tæki alkemista nýaldar, skreytt heimspekilegri ræðu, burðast með lík í lestinni, demon, hrekkjalóm, játendum engum til framdráttar. Stol, (samsetn), listastol, hugstol. Er hugmyndafræði hverju nafni sem hún nefnist og vald, list eður kenning hins mögulega, háski lítilþægra, þýlyndra, raunvísindi menntaðra kynslóða, órar, draumórar og okkar einasta von, spendýra meðal spendýra í umbreytanlegum heimi líkt og Hið heilaga rómverska ríki þýskrar þjóðar 1806, Bonaparte og Hið þýska ríkjasamband 1815 eru vissulega til vitnis um, á sömu jörð og gengnar kynslóðir fyrir daga Rotschilda og járnbrautanna, Fichtes og hins óbeislaða sjálfs, þjóðaranda, þjóðardjúps og þjóðarsálar, Beethovens og hans kraftmikla hljóms. Hægir gæðingar.
Garður nauðþurfta og garðhola allsnægta, fjármagnsmyndunar, uppkoma stéttaþinga, ráðgjafaþinga, löggjafaþinga. Íslendingar kusu fremur einveldiskóng, Kristján VIII fremur en að gefa sig með tollum og skyldum undir atkvæði bænda á nýstofnuðum ríkisþingum Dana. Einvaldskonungurinn, í blóra við sitt Kanselí og nánustu ráðgjafa bauð íslendingum upp á sitt eindæmi ráðgjafaþing 20. maí 1840. ( Sjá Aðalgeir Kristjánsson, Endurreisn Alþingis og þjóðfundurinn. Sögufélag, Reykjavík 1993).
  Mikró makró, sauðasalan í þinghá einnar sýslu á Íslandi, skútuöld, á dögum gufuaflsins, sprengihreyfilsins, ráðsmenn, verkamenn í víngarði drottins, guðsgeldingar í heimi hins mögulega. Stol, (samsetn. hugstol, listastol. Stol)!

Punktað upp úr Auden and Christianity, yalebooks. com

  Allir hýrir og kátir? Náttúra, hold, undirvitund, einsemd; ég er ég, þú ert ekki ég og þú, ditto, ergo tungumál. Meðvitund, synd, agape, symposium, aldur, andi, líkami, litúrgía, tilfinningar, skynjun, hugsun, innsæi. Wystan Hugh Auden. Bæn, vinna, gleði, karnival og allir jafnir; ást, einbeitni, kærleikur, skilningur. Litúrgía. Kirtlabúnt. Eilífðin er hér og nú, hvað Guð varðar gildir hlýðni. Guð er kærleikur. Bænin mun aldrei bresta þig...
  Heill þér Sesar kveður við raust, þessa heims svokallaða. Frjáls vilji, smáskítlegur, díabólísk einbeitni, oft bæði ofjarl manns og húsbóndi og allra nytsamra sakleysingja, sem óttast smán en dýrka og dá yfirburði og getu sína og sinna, þessa heims, svokallaða. Náttúra, himinn, litúrgía, agape. Án Nýja testamentisins enginn nútími. Menn deila og drottna. Var ekki Eros hinn rómantíski sonur Afródítu og Aresar? Gæti þess vegna verið afkvæmi Bósa og Herrauðs Auden minn sæll. Díalektískt samhengi frjálsra valkosta, helgi, heild, heimur, sakleysi dýranna, sekt mannsins og ábyrgð, runnin af rót hjartans og betri vitundar. Sekt, synd, iðrun og yfirbót. Aldur og andans megin í nafni guða æstrar draumvitundar, meðalaldur lágur, sem aldrei þurfa að þjást eða syrgja, en refsa fólki þá þeim hentar. Wa. Ba. Blæti, blót. List er það líka og vinna/lítið að tæta upp í minna/alltaf í þynnra þynna/þynnkuna allra hinna. (Stephan G).
  Klassík (hið fagra, góða og sanna), hedónismi (rómantík), kyníkear (hundingjar), þeir stóísku ( allsgáðir en gleðisnauðir), nægjusamir. Heill Sesar, Karli Marx, spámanni öreiganna og allir vildu nema og kunna. Heill Pol Pot, Maó, Salazar í Portúgal, kóngar í Afríku fyrir og eftir syndaflóð. Lifi gróður jarðar og lífsbjörgin, (koltvísýringur), rakinn og tækjadellan, hugmyndafræðin, lýðskrumið og bjartsýnin. Listin breytir engu skilin frá litúrgíunni.
Harmkvælamenn, ekkjur, munaðarleysingjar! Blessi ykkur í syndugum heimi, hjá vondu fólki, í góðum heimi. Með guðs hjálp. Guð er kærleikur. Blessi ykkur.
  Art won´t make any difference for the general economy. And in fact it can be quite a bore. The economy would be just like it is now even if art had managed to act its full potensial all over the place. Sad, so sad, but true. Nes pas. Litúrgían veit hvað hún vill og vill það sem hún meinar líkt og fátæk kona í klóm ófædds lausaleikskróa. Blessun. Now. Riding that train Karitas án titils, skilin frá litúrgíunni, kirtlastarfsemi, skynjun, hugsun.
Lesandi. Lesandi góður! Hvað sérð þú fyrir þér mitt á milli Grand Óperu og Hámessu úti á hinum víðu veiðilendum? Jóhann Sebastían Bach, e.t.v. Akkiles með skjöldinn? Skjöldurinn sjálfur ku raunar vera allrar athygli verður. (Sjá Kristján Árnason anno 2004) Horfir þú e.t.v. á þögnina, hlustandi á myrkrið hugsi um stund?
Lesið hef ég mér til menntunar
margan doðrant vænan.
En lærdómsríkust lesning var
samt litla gula hænan.

kvað Flosi okkar Ólafsson.

Hann Árni minn á Ósabakka er ekki frómur.... afturgöngur á fjöllum, reimleikar í byggð.

Ræður og ríkir á dalnum öllum / reginfirra og deilir kosti / Ypparalega upp að inna / er tunglið allt úr grænum osti? Hver er hamingja manna í fallvöltum heimi, hið óvænta þrífst, framleiðslugeta á nauðþurftum, nóg, ónóg, tæknistig, eignaréttur, samgöngur, hugmyndafræði, skortsins, nema hvað- hefðarmanna? Já hver væri hamingja manna, hefði jafnt yfir alla gengið á öldum fyrr? Allir með tölu étnir út á gaddinn. Krummi floginn með fylgjuna í Hliðskjálf Óðins, Valþjófs, Framatýs að kjá við fingurgull sín.
Hver eru úrræði okkar sem nú lifum og viðfangsefni, nemendafjöld á tækniöld? Tunglið er úr gráðaosti segir í alfræðiriti gömlu úr landi Sonar Himinsins, Kína. Tunglið, tunglið taktu mig og berðu mig upp til skýja. God save the queen, I mean it man. Var verra eða betra undir Belgum, eigin kynþætti eða Frökkum, Japönum eða Astekum, rauðum varðliðum, Aröbum, Bretum, eigin herrum eða frjáls, sinn eigin harðstjóri? Þar liggur þú Ingjaldur einn í læstum skála. Nú er sá kominn, sem geldur köppum kóngsins harðan mála.
Og berserkir góðir. Hvort fullkomnast krafturinn fremur í veikleika en styrkleika. Já heyr himnasmiður, heyr vora bæn.

Franska byltingin 1789

Franska byltingin, Marquis de Sade, Justine, Jean Jeaney, allt nýjasta nýtt í samhengi hluta og lita, og enn blundar í vitund vorri einkaréttur róttækra byltingarsinna á aftökum og mannvígum í bakgarði kratanna og þeirra friðelskenda allra, sem helst vilja eigna sér manngæskuna með húð og hári, öllum spjátrugum lostans til bóta, í síkvikum maraþonumræðum og leiða eiga í ljós faglegu sjónarmiðin, meirihlutann, hinn endanlega dóm. L´Etat cést moi eru höfð eftir Loðvíki XlV Frakkakonungi (1638-1715). Upplýst skal að álit eru um hvenig þýða skuli þau stóru orð ríkis of réttar að ekki misfarist.
  Hver var Jeremy Bentham lifandi lífs, genginn, uppstoppaður í Oxford að eigin ósk? Á hann sér marga líka! Sporgöngumaður hans var John Stuart Mill, starfsmaður Austur Indíafélagsins breska. Um það hefur Michael Oakeshott sitt að segja, höfundur ritgerðar, Rationalism in Politiks o.fl. Á e.t.v. við í dag.

Nýlist

 


Eiga listamenn líkt og aðrir ekki erindi við sálfræðinga bjáti illa á hjá þeim í lífinu og listinni? Óskapalistamenn, sem fá hugdettu og framkvæma hana. Eru þeir barasta fílefldir og á grænni grein? Þiggja þeir e.t.v. önnur ráð hjá markaðsfræðingum en þeir annars fengju? Vitanlega hlíta þeir þverfaglegum sjónarmiðum í listinni eins og fara vill. Kyssa þeir ekki gullkálfinn beint á hvað þá, til þess að þóknast sínum skuggabaldri, Elektru eða Ödipusi, Narsissusi, einhverri kögurvofunni, sem með þeim blundar og vekur þeim meðvitund? Hvaða erindi eiga útlærðir listamenn með diplómu við allt venjulegt fólk, sem auðvitað veldur kossi, fyrst þeir telja sér hentast upp til hópa að apa upp tómt vingl og bellibrögð hálf örvita ærslakálfa á sölutorgum markaðarins?

Þakkarbréf til herra rithöfundar Guðbergs Bergssonar

 
  Ég bið þig að afsaka, en mig langar til að þakka þér fyrir Jón Sigurðsson forseta standmynd úr eir Steins, Steinars á Austurvelli, skrif í Lesb. Mbl. 11.10´08, skrif, sem munu fylgja kvæði (Eir) og höfundi hvert fótmál framvegis líkt og gustmikill skuggi mynd sinni; dómur eða skapadómur, máttur og megin runninn skáldskapnum í merg úr sólbökuðu undirlagi mennskrar vitundar, en um leið ofar skáldskapnum, grillufanginu. Það hefur sjálfsagt þónokkuð með réttlætið að gera, tinandi mitt á meðal þeirra Karls Marx, Bakunins og Señor Jesus. Líkt og gustmikill skuggi nú skuldum vafinn líkt og skrattinn skömmunum, líkt og Hjaltastaðafjandinn Útmannasveit, (sjá Landið þitt Ísland, Steindórs frá Hlöðum; uppsláttarorð Hjaltastaður (N-Múl) ).
  Sem kunnugt er hefur íslenzk yfirstétt með tilþrifum nýlega sagt þjóð sína til sveitar hjá Alþjóða gjaldeyrissjóðnum. Það hefði í sjálfu sér kætt sveitavarginn og Rússann Mikail Bakunin heil ósköp. Þeir Hinrik Hænir, Karl Marx, Jakob van Ruisdael og Van Gogh litu hver sínum augum gullið og t.d. erfðaréttinn svo nærtækt dæmi sé tekið undir öðru mælikeri en Rússinn Bakunin. Dauðhreinsað skólpið rís og grunnvatnið sekkur.
  Varð beinlínis snortinn. Afsakaðu ónæðið. Ég þakka kærlega fyrir.
   
  Jón Bergsteinsson, íbúi í götunni.




  De profundis

Hvort ráða megir rökum dýrum
þó rofin deili grið kostum.
Á djúpu c-i drynur ýtum snjöllum
daggarhylur tær og ymur í fjöllum´

Fagrar heyrði ég raddirnar í Niflungaheim
ég fæ ekki sofið fyrir söngvunum þeim.

FALLIN SPÝTAN

Sá heljarkraftur, sem skolaði litlum bláþörungi á land, er víða úti í villtri náttúru greyptur í lifenda líki. Tígurinn er styrk skepna svo dæmi sé tekið, með ófrýnilegan skolt, þófamjúkur, hefur slóttugt auga og með prúðan feld, hreinustu konungsgersemi.

STERKUR vindur blæs mönnum um æðar, skyldleikinn við jörðina, okkur í blóð borinn ymur í eyrum, bergmálar, kveður við raust.

Eitt sinn lá grænþörungur í fjólubláu trafi millum gljúpra steina utan við fjöruborðið og hlustaði á gjálfrið í öldunni. Síðan er langt um liðið. Sólin steyptist yfir jörðina. Sjórinn reri öllu lífi í víðu fangi sínu.

Hefur þörunginn litla órað fyrir því dýpi, sem tónsproti Debussys, Mozarts, Bachs og fleiri meistara stóð á í þá daga? Þessi grænþörungur hafði blítt hjartalag, músíkalskastur allra þörunga í átthögum sínum og víst undi hann sæll. Forfeður hans höfðu numið þar staðar, sem ljós brotnaði hvað fegurst í víðri veröld. Glitrandi bjargið söng í hæðir kynslóð af kynslóð, fyrirheitin greyptust fast í lífrænan vefinn. Gleðin hófst til vegs. (1)

Einn daginn bylti sjórinn sér og ólmaðist og þörungnum skolaði á land í brimgarðinum. Andlátsorð liðu ónumin út í bláinn. Enduróminn má nema í þeim tregafullu tónum, og mannseyrað villist vart á. Jarðvegur samkenndar og píslarvættis lá undirbúinn í þvísa Ginnungagapi, og upp yfir hæstu brúnir. Þörungurinn streittist í öldurótinu, en drunurnar rúmuðust ekki í litlum líkama hans; hann lá á úthverfunni í steikjandi sólskini á þurru landi, hvítur nár. (2)

Stjarna fellur með neistaflugi af himni, eldingu lýstur niður, hughrif sveima og berg molnar. Í Ginnungagapi hafði tendrast nýr logi, sem brann af elju bæði og áfergju. (3)

Dauðann bar að garði hjá kvæðamönnum á sögueynni í norðurhöfum. Merlandi glóðin hafði þegar hér greinir tekið á sig fjölskrúðugt mót. Margt var haft á orði og ýmislegt um hönd til að styggja ekki jötna í norðurvegi. En fátt dugði. Orðtakið "líf er eftir þetta líf" hefur lengi verið bundið í minni ísl. þjóðar ódæði, aftöku Jóns biskups Arasonar og sona hans og ugglaust í vitund margra huggunarorð, en ekki styggjandi fortölur uppreisnarklerks mitt í hita leiks. In manus tuas domine commendo spiritum meum. Jón biskup Arason á Hólum var tekinn af lífi án dóms og laga ásamt tveimur sonum sínum suður í Skálholti 7. nóvember 1550. Íslenskri tungu var þar með borgið, svo hátt var reitt til höggs. (4)

Skapanorn situr í austurvegi lítur í gaupnir sér og fitjar þegjandalega band í vef. Þeir Eysteinn og Atli höfðu glímt á Þingvöllum 1527.

Af þörungnum er það að segja, að hann liðaðist sundur í lífræn brot. Og tímar liðu áður en vefir hjarðdýra og rándýra hefðu þau í merg og beinum.

Þegar maðurinn er að taka á sig mynd í kviði áa sinna mótaðist hann í samstæðri hjörð á iðagrænum völlum. Með tíð og tíma, þegar dýrið hefur snúist til manns, fylgir maðurinn hjörðunum með blóðbragð í munni, stígur fjaðurmagnaðan dans og sækir í þær lífsbjörgina. Mennirnir lærðu í þrautum sínum af dýrunum að umgangast hver annan. Því er ekki hægt að gleyma. (5)

Harðni á dalnum dreifa dýrin sér, leita víðar. Grasbítar hafa ekki upp til hópa lært að leggjast á forðann og halda honum fyrir öðrum eða útdeila eftir þörfum en hljóta alltaf, þrátt fyrir augngotur og pústra að vera velkomnir heim á stekkinn, svo lengi sem eitthvað er til skiptanna. Glóðin merlar, tindrar skín. (6)

Sá heljarkraftur, sem skolaði litlum bláþörungi á land, er víða úti í villtri náttúru greyptur í lifenda líki. Tígurinn hefur svo dæmi sé tekið slóttugt auga og er styrk skepna með prúðan feld, hreinustu konungsgersemi. Öllum stendur ógn af glirnum hans og beittri kló.

Styrkur hjarðdýranna kemur ekki ungviði einungis til góða, heldur öllum, sem höllum fæti standa. Frísk dýr fórna sér hiklaust fyrir hin, ánægjuhrollinn, vonina, kætina eða kæra sig kollótt. Erfðasyndin er gömul, píslavættið staðreynd. Djúp tilfinninganna hefur víkkað, en öðlast fyrst sína vídd, þegar tungumálið, greypt í erfðavísana hefur vakið vitundina til lífs. Mennsk vitund er fyrir margra hluta sakir alveg einstök, tekur jafnt til þess sem var og þrengstu viðja, er, verða mun og hefur orðið, er tveggja heima. Náttúran erfiðar við að brjóta niður lífræn efnin til uppbyggingar og vaxtar. Jafnræði ríkir í þolgæðinu.

Mennirnir lærðu bæði af sjálfum sér og frændum sínum í skóginum að tína ýmis fræ. Endurtekning veldur, að korn spratt í áningastað við fætur þeirra og skör. Trúin á kraftaverkið fær sína eldskírn. Dreypifórn litar þurran svörð. Akörn skjóta öngum, festa rætur og stinga upp sprotum í leysingum á vori. (7)

Reynsla bláþörungsins smáa liggur fólgin í erfðaefnum Veglágs vinar okkar, sem tekið hefur sér bólfestu í klettaskúta út með sjó. Guðmundur biskup góði er í óða önn að vígja björg og brunna. Bjargfuglinn verður að sjá af bústnum eggjum í loðna loppu hellisbúans. Einhvers staðar verða vondir að vera var óskin fórn.

Veglágur stakkst um táberg sín, grasmaðkur spratt úr nefi ritu. Leitað er gryfju spilliefna til félaga í neistaflug og glymjanda, sem helgast af taktföstum slögum stríðandi lífs. Maðurinn heyr sitt stríð við náttúruna. En hvort það er skilyrt vitund um skapara, sem setur öllu vissar skorður, eða trúin á fídonsafl óbrigðular rökvísi, sem með tíð og tíma brjálar og upplitar allt mat manna á raunveruleikanum spyr sá, sem ekki veit? (8)

Beður bláþörungs er smár hjá öldubrjótnum karga. En Veglágur hefur skjól. Líkaminn, brjóstholið, maginn, hryggurinn, höfuðið, mjaðmagrindin eru við að bresta yfir nokkrum gulleitum stráum. Í golunni þýtur. Brimið sverfur innan þröngar æðar af afli, sem nægir til að brjóta löndin undir, hremma allt sem fyrir er, leigur og garða.

Hrafninn flýgur um aftaninn. Hann gáir á klukkuna. Eðlur fornaldar hníga í djúpið, hreyflar þrýstiloftsvélar ryðja böldnum skýjabólstrum út yfir grýtta jörð. Veglágur stynur undan eigin þunga, laus undan þrotlausri spurn. (9)

Laufblað dokar við í loftinu og líkt og litast um áður en það fellur til jarðar. Kona skýtur öllum öngum upp úr rúsínubing, óráðin hvort heldur í sjáfheldu eða gildru, telur sér hvaðeina frjálst. Í henni gangi hlutirnir upp, órar deyjandi fósturs, tinandi gamalmenna hvort heldur hún er stödd inná eða utan mæra rómantískra hillinga. Hún er lostinn og lífsnautnin frjóa, blómi villtrar náttúru þiggur allt af sjálfri sér, yfirskyggir allt, umkringd óðum skýjaglópum. Er þeim staður vís á himnum, sem lítt eru uppnæmir fyrir hinu, sem þreyr þorran og góuna niður við jörð? Hún er kona jafnréttissinnuð og viss í sinni sök, veit sem er að langflestar tækniuppfinningar og vísindauppgötvanir hafa sprottið vígreifar úr höfði karla líkt og meygyðjan úr höfði Seifs. Aðaltryllitækið, íturvaxinn líkaminn, sem gæskuríkur skaparinn færði konuna í, það mótorverk, sem hvað harðasta keppni veitir meintum ofjarli og dára, mun þó verða fyrr eða síðar að lúta í duftið undir styrkri klásúlu líkt og eljarinn og oflátinn og við svo búið rísa í auðmýkt, hólpin og sigri-hrósandi. En vogun vinnur, vogun tapar og enn er tími til stefnu að standa óspilltri náttúrunni snúning. Lykillinn situr fastur í skránni. (10)

Birtu slær af skörðum mána um loftlúgu í heyhlöðu upp til sveita. Suðræn aldin lita hraustlegt útlit konu, sem fagnar með andköfum þegar pyngja bónda hennar hvolfist í kjöltu henni. Máríuerla flýgur inn um gaflhlaðið. Sólin slær glóð sinni á glitrandi dögg. Stráin lúta fram af hlöðuveggnum. Heyra má hvar kýr hnoða bás sinn. Bóndi og húsfreyja ganga saman úr fjósi. Þau horfa til hafs. Hún gengur vaggandi í lendum til bæjar með mjólk í skjólu. Hann spýtir úr nös, leggur ljá við öxl og reikar suður traðir á eftir kúnum. Nýr dagur við sjónarrönd. Lítill boli liggur í fjósi á fiskimjölspoka merktum SÍS. Ein kýrin baular og fylgir hinum kúnum með ólund. Bóndi stuggar þeim suður yfir, fetar slóð sína, uns kemur í slægjuna, grípur brýni úr buxnavasa og lítur í vestrinu að dregið hefur bliku á loft. Hversdagsannir, dagur í föstum skorðum. (11)

Syngur mófuglinn óðinn um kreppta hnefann, þegar hann þenur sitt brjóst og sperrir stél? Ljárinn hvín í votu grasi. Hundur liggur fram á lappir sér, stúrinn á svip en ögn kankvíslegur. (12)

Hernámsandstæðingar boða til funda, hver veit hvar, á næstu grösum? Á hvaða öld kom plógurinn fram, aktygin, vatnsmyllan, skeifan, sáðskiptin, belgjurtirnar, ístaðið og vindmyllan? Hvað með gufuvélina, túrbínuna, hryggdýrin og genin, hvað með rá og reiða og tölvuna? Batteríið hans Vilmundar, undirsátalýðræðið, hefur leitt út í málbein manna oní miðbæ Reykjavíkur. Friðsamasta fólk er að vígbúast og skráir heit sín öll á ferskan börk í garði nágrannanna.

Ljón í Afríku skimar út í náttmyrkrið. Heyra má hvar hýenur skríkja. Þær eru á leið í hóf. Hjarðir fíla troða sinn vanagang en feigar beint í flasið á helgrímu rauðri inn um dauðans dyr. Hvaða hvatir búa að baki þeim hraksmánarlegu lokum? Voldugir geta þeir talist, sem stýra eftirspurn á lífi og limum jafn tígulegra gripa. Grösum ofbjóða hræin, sölna drúpandi höfði. Hvað mennina varðar, gildir auga fyrir auga? Valda örlög marghleypunnar, sem státar drýldin af sínum fingurtama gikki? Enginn botnar neitt í neinu, síst sá, sem liggur fram á borð í niðurgrafinni knæpu suður í Buenos Aires.

Á Íslandi hvílir skapþungi í fjöllum. Jöklar og eldfjöll brosa við nýræktun bænda, horfa til hafs. Bátpungar vagga á öldu. Kannski eru þeir að fá 'ann. Upp til landsins raða kindur sér á garða, líf kynslóðanna bundið í bagga inn í hlöðu. Menn eru hættir að treysta á vetrarbeitina. Vindur hvín í rofabarði og líkir eftir rokum lifandi náttúru um fengitímann. Bóndi kemur af beitarhúsi og ekki að spyrja að, rjóður í vöngum eins og nýútsprunginn skafl á heiðu hveli. Tíminn stendur kyrr í púpu niður við læk. (13)

Veglágur liggur horfinn sjónum, fallinn fram á völlinn. Þeir, sem heyja í úteyjum, þekkja lífsbjörgina líkt og önnur álitamál. Hugsun án orða er andvana fædd og hljóðin, allsráðandi. Hvað kemur í staðinn, hugrekki, auðsveipni, lítilþægni? Eru stökkbreytingar í vændum, hrun ónæmiskerfa, stóráföll? Reipin hanga upp í krónni, Veglágur sá, er í hamrinum lá í skjóli bláþörunga.

Stiklur

1 Darwin/Snorri

2 Exodus/Mendel

3 Spencer

4 Kronos, Ari, hafa ber það, sem sannara reynist.

5 Darwin/Huxley

6 Kropotkin

7 Joseph de Maistre

8 Utopian og Sancho Panza

9 Odysseifur/Polyfemos

10 Chaplin, Schiller replikka

11 Arcadia Sæludalur

12 Mildin/Diabolus

13 Skáld-Sveinn

AF ÞÖRUNGNUM er það að segja, að hann liðaðist sundur í lífræn brot. Og tímar liðu áður en vefir hjarðdýra og rándýra hefðu þau í merg og beinum.