Vetur genginn í garð

  Vetur hefur tyllt tá á háum hælum, í döggvaðan syfjulegan garðinn. Fuglar hófu söng í birtingu, furðuðu sig á afgangsberjum slúta fremst á greinum trjánna. Kettir glottu við tönn, bærðu lítið á sér.

Ókyngreindur blossi, hrammur, Neró keisari í Róm á fyrstu öld, hollvættur, lýruleikari, verndarvættur, vökustaur, yfirhilming, hversdagsglit. Til hvers voru hrútarnir skornir?
Til að hyggla sjálfu sér, grettu, vipru; engum smáhégómaskap? Kannast skáldin við gimbilinn? Og hvað með hramminn, skattgreiðendur Evrópu, alþjóðleg auðfélög, eigið aflafé?

Vinningslíkur á brostnum grunni

  Atgervismaður, skemmtinn og glaðvær
með miklar, liðugar og fjölhæfar gáfur,
en mjög örlyndur, og lítill fjárgæslumaður,
er mitt á meðal vor,
karrlmenni, ókingreindur blossi orðræðunnar vegna
undir skörðum mána, miklast af eigin skini,
neónljósa;
kemst hann eða hún eða það, þau og þá bæði í
vinningslið á Broadway, á bylitngarplanið
í Havanna sé vilji til þess, í geimverufansinn í höll heyr og endema,
sljóleika og vímu, verðlaunasirkusa hist og her
hjálpa okkur að gleyma hvaða við erum halló, púkó, skrítin
og hvað við getum verið flott, eins og hin
og öllu er óhætt, látið okkur dreyma, látið okkur múruð sjá
lífið í réttu ljósi, ljái okkur hugkvæmni þjóðhagslega óhagkvæmum og
enginn hefur efni á að verða útundan ólæs, grípa hattinn, afla fjár, hreyfa sig, lesa í sporin því sé dans nógu vel stiginn fá gamlar múmíur jafnvel flíkað sínum eldforna dáindis þokka, sumar gengið með í níu mánuði. Og hvort stendur launaþrælum nær áður en stigið er inn á svið hælbrjótur eða öskustó, framleiðslugreinar og verkin okkar, reikningslist, vafningar úr engu, sköpun, auglýsingar, áróður, hrat: háski, stórfúlgur, brátt á sveimi þó um stund lúri í örum vexti og færri og færri og fleiri og fleiri inn á sviði eða utan neyti færis á Kólosseum.
Sjálft Kólosseum dregur nafn sitt af risastyttu Nerós keisara og lýruleikara, sem stóð á firstu öld eftir Krist í grennd við leikvanginn sporöskjulaga; verndarvættur leikja og listgjörninga: innmúruð útskorin óhljóð, hávella úr múr, frárennslislögn húsfélags í sundur, ertandi hvinur í eyra, lágstemmdar drunur, örbylgjukliður handanheims hátæknisjúkrahúss í grennd, gretta, með túður og ketilhús háskólasjúkrahúss tvístrast út af deild viðbragða þróunar og fróunarsviðs, skerandi skaðræðisöskur hljóðkútslausra tryllitækja snar lina tök og sellóið í græjunum. Örbylgjukliður handanheima, handan Edens, dálítið austar e.t.v...

Sandaura´s Blog A constant non stop low frequency Hum heard in my home.
Auk þess legg ég til að Skeifan verði lögð í rúst en Grensáshúsin fái að standa.

Stjórnarskrá Íslands 20. okt. 2012

  Fólk vant að virðingu sinni ruglar tæpast saman orðaleikjaglensi úr potti Williams Burroughs og marktækri atkvæðagreiðslu um stjórnarskrá, eða hvað? Þeim, sem gert er að sitja nánast á svikráðum við sjálfa sig á kjördag, við eigin dómgreind og forsjá, ásamt einu skráðu grunnreglu samfélagsins, þeir velkjast ekki í vafa, láta ekki sjá sig á kjörstað. Hinir, sem láta skeika að sköpuðu, kjósa og vænta mikils, grilla endurfædda stjórnsýslu, sem ráða muni fyrirfram farsælum lyktum í hverju máli, eða svo gott sem; allt í krafti málamiðlunargjörings rótara nývakinnar stjórnarskrár, í hasar upphlaupi illa samrýmdrar stjórnsýslu. Hver vinnur hverjum hvað, hvar og hvenær?
Sérfræðingar á ólíku sviði, t.d. eyrnalæknar og hljóðverkfræðingar tala ekki að marki saman, þótt prinsipp þeirra skarist í óleystum almennum vanda, þeim opinberlega falinn. Þeir vinna ekki með hljóð í þræl- hljóðmenguðum heimi rafknúinnar hátækni. Hvorki á lágtíðnisviði eða hátíðni. Þeim nægir kolúreltur opinber kvarði, sem ákvarðar hvað sé hljóð, hávaði, óhljóð og rukka. Almannahagur; sætur biti í munni málpípa: tómur fagurgali.

(Sandaura´s Blog A constant non stop low freqency Hum heard in my home) 

Stigið hljótt fæti hjá sofenda garði

  Undan norðangörðum og öskufalli úr fylgsnum landvætta að heiman úr blánni frá klettóttri strönd, landi elds og ísa út vestur á víðar lendur Trylltafáks og maríutása. Óyggjandi spurnir um afdrif foreldra og barna engar borist ástvinum. Lengi mun von á einum eða fleiri handan um haf að rýna í mistrið.
Hver var hann þessi maður, sem nefndur er bókbindari, vefari og vélstjóri í manntölum á Héraði fyrir 1900 auk þess að sjóða niður kjöt fyrir góðan granna Sörla Vigfússon bónda á Arnheiðarstöðum, eins og segir í bréfi til Tryggva Gunnarsson kaupstjóra? Fæddur 22.jan. 1849, dáinn 11.nóv. 1889 (Múlaþing 16. tölublað 1988). Magnús Þórarinsson (!847-1917) setti upp tóvinnustofu á Halldórstöðum í Laxárdal, Þingeyjarsýslu 1883-84. Halldór Jónsson á Rauðamýri á Langadalsströnd við Djúp kom upp vatnsknúnum vélum á Nauteyri á sama tíma. Þar var veitt saman heitu og köldu vatni til að tryggja rennsli vetur og sumar. Þessir voru þó sporgöngumenn hinna, sem settu upp tóvinnustöð ásamt stíflu 1880 á Ormarsstöðum í Fellum á Héraði, þó annað segi í uppsláttarbókum. Lyktaði þrautum þessa góða fólks í vilpu Kárahnjúkavirkjunar, beintengd á línulögn alþjóðafjármagnsins við úðabrúsatrektina oná fjörðum? Tilvist tóvinnustofanna er að réttu lagi samofnari heimavinnslu í Múlasýslum og í landinu öllu fyrr og síðar og verkstæðum Álafoss í Mosfellssveit 1896, Gefjun á Akureyri 1897, Iðunn í Reykjavík 1903, sem og ullar og tóvinnu okkar daga.
Hver var maðurinn: Magnús Einarsson vélstjóri síðar úrsmiður og kaupmaður á Vestdalseyri í Seyðisfirði og síðar í Færeyjum, haltur eins og Stefán frá Hvítadal, og vélstjóri á Ormarsstöðum; Tryggvi Gunnarsson kaupstjóri og timburmaður, bankastjóri og þingmaður, Eiríkur Magnússon í Cambridge á Englandi og frú Sigríður Einarsdóttir dúkakaupmaður; Þorvarður Kerúlf Andrésson, læknir, þingmaður og bóndi á Ormarssröðum, Guðmundur Hallgrímsson frá Skörðum í Reykjahverfi, var t.d. í þjónustu amerískra hvalfangara á Vestdalseyri í Seyðisfirði sumarið 1867, fór síðar í siglingar og kona hans Dórótea Lovísa Andrésdóttir, sem kom eftir hannyrðanám í Kaupmannahöfn 1855 með fyrstu prjónavélina til Austurlands. Þau hjónin bjuggu í Lindarseli í Jökuldalsheiðinni. Ólöf Dórótea dóttir þeirra missti á fyrsta ári móður sína, og ólst upp ásamt Önnu Jóhannsdóttur frænku sinni hjá móðursystur þeirra, Jóhönnu Kerúlf Andrésdóttur á Skriðuklaustri, Ólöf flutti fullorðin til Ameríku. Andrés Hermann Kerúlf á Melum hafði traust tengsl við Ormarsstaði. Dóttir hans Arnbjörg giftist Jóhanni Frímann Jónssyni 1876, en lést af barnsförum á Ormarsstöðum í janúarlok og litla stúlkan hennar dó nokkrum dögum síðar. Þau hjónin höfðu áður misst yngri tvíburann 1878, litla bróður Önnu Jóhannsdóttur, ömmu minnar. Sölvi Magnússon bjó á Grunnavatni í Jökuldalsheiðinni í 9 ár, síðar í Svínadal í Kelduhverfi, á Grímsstöðum á Fjöllum, í Reykjahlíð í Mývatnsveit, loks í Svartárkoti í Þingeyjasýslu og síðast á Kaupangi í Eyjafirði. Jóhann Frímann Jónsson systursonur Sölva var fæddur á Sævarenda í Loðmundarfirði og flutti með foreldrum og systkinum í Jökuldalsheiðina 1861, fyrst í Veturhús og í Heiðarsel 1863 og þar bjuggu þau til 1875. Foreldrar hans voru Jón Sveinsson frá Seljamýri í Loðmundarfirði og Sólveig Magnúsdóttir ættuð úr inndölum Fljótsdalshéraðs. Fjölskylda Jóhanns Frímanns hraktist úr heiðinni undan Dyngjufjallagosinu 1875 og flutti vestur um haf 1882, öll nema Jóhann Frímann. Varð ekkill 1880 heima á Ormarsstöðum sama ár og vefstóllinn var gangsettur. Móðursystir hans Katrín hafði þá, nýorðin ekkja, flutt á undan vestur, 1878, með börn sín tvö Pétur og Sigríði. Magnús bróðir hennar flutti brott sömu leið 1879, en systir þeirra Elísabet fylgdi líkast til foreldrum sínum 1882 út í móðu og mistur hinna ókunnu landa.
Síra Stefán Sigfússon var sonur hjónanna Sigfúsar Stefánssonar bónda og smiðs á Skriðuklaustri og Jóhönnu Andrésdóttur frá Melum, móðursystur og fósturmóður munaðarleysingjanna Ólafar Dóróteu og Önnu Jóhannsdóttur. Síra Stefán var sonarsonur síra Stefáns Árnasonar prófasts á Valþjófsstað og bróðir Jóru gömlu, heimiliskonu seinni æviár sín á Bessastöðum í Fljótsdal hjá frændsystkinum sínum, hjónunum Jóni Jónassyni og Önnu Jóhannsdóttur, en Jón lærði smíðar hjá frænda sínum (Vefaraætt) á Klaustri. Þau hjónaleysin kynntust í vistinni á Klaustri og áttu saman um sína daga 19 börn. 14 komust til fullorðinsára, elsta fætt 1898 yngsta 1924. Síra Stefán hraktist úr prestskap 42 ára sakir drykkjskapaákúru runna að almannarómi undan tungurót síra Jóns Bjarnasonar í Winnipeg, þá gestkomanda á heimalandinu. Síra Stefán flutti til vesturheims 1901 og dó þar 1905. Ritaði merka ritgerð um dýrasjúkdóma, sem munaði talsvert um, þá hann bjó á Hamri í Hamarsfirði og aðra grein um glímu, enda vel glíminn sjálfur, sem birtist í Skírni aldamótaárið 1900. Las og mælti á 5 tungumálum auk þess að kunna latínu mæta vel. Var hneigður fyrir fræðistörf og íhugun að sögn Rögnvalds Péturssonar unitaraleiðtoga vestra.
Páll Pálsson í Þingmúla var einn af forkólfum Pöntunarfélags Héraðsbúa. Honum er þannig lýst af samtímamanni, að hann hafi verið atgervismaður, skemmtinn og glaðvær, “ hafði miklar, liðugar og fjölhæfar gáfur, en var mjög örlyndur og lítill fjárgæslumaður.” Væri þessi misserin nokkur vanþörf á einum slíkum eða fleiri mitt á meðal vor.

Tinfiskur

   Hvað tók á sinni tíð við af fold-gnæfri rómantík, rómantíkinni, sem forðaði frá glötun af eigin rammleik mörgum dýrmætum minnum, þ.á m. hégiljum þjóðsagnaarfsins, t.a.m. sögnum af ströngum boðum gestrisninnar o.s.frv.? A.m.k. um norðanverða Evrópu. Tál-gnæft rómantískt andóf við, að því er þá þótti heldur þyrrkingslegri upplýsingu, leystist upp í vísindalegt raunsæi, nöturraunsæi, sem fasistar, kommúnistar, femínistar og sósíal-darwinistar gera enn þann dag í dag sitt tilkall í með ídealið svífandi í kvíavillu sinni yfir og allt um kring, ofurraunsæið, og bæði trúmenn og trúleysingjar geta jafnt tilreiknað sér hverja stund sólarhringsins. Þá hallar á hvern? Trúmanninn eða trúleysingjann, þann sem er á leið út yfir haf eða þann, sem er á leið til baka, eða hinn, sem fór hvergi, þann óstaðbundna eða hinn staðbundna, hold uppleyst í rafboðum, orka, nemi, listaverk, skynsemi, glæta, hold af holdi, barnaleikir.
Samfylking óstaðbundinna og vel upplýstra nútímamanna, sem fyrirverða sig fyrir óbreytt bændafólk í baklandi sínu, fólk fyrir tíð hátæknialdar, gerir það annaðhvort af kolúreltum útlenskum óvana, háevrópskum, háborgaralegum og þess vegna smáborgarlegum, eða hreint og beint af kjánaskap. Átyllan er hjátrú og fáfræði, meint fákunnátta fyrritíðar fólks um veltilkeyrð afrek og úrræði tækni og vísinda 20. aldar. Þá breytir og nokkru hið síffellda flaður skólaðra jafnt og hinna utaní skúrgoð tíðarandans, sem blæs hinum nýja og margeflda p-pillumanni leiktækjaversins óvenju þrútinn móð í brjóst, í ökla og eyra. Margan skortir sárlega viðmið til að standast fár síbyljunnar og straumköst merkimiðasöluvöruheimsins. Viðmið frá fyrri tíð getur gert útslagið.
Lamandi forheimskun auglýsinga- og áróðursfárs, sem smýgur í merg og bein varnarlítilla breytir þeim í eftiröpun sína, neytendur, gljátíkur graðkandi í sig hrati af borðum þrælastía heims. Gakk þú með sjó og sittu við eld; virtu dýrin og plönturnar, loft lög og láð. Biddu fremur bæna en stóla á grínið, pillurnar, sleggjudóma. Hlutlægni er afstaða, kollektíf, svo hjálpi þér...
 

Iðin við kolann framandi heima þokuklakka óstaðbundinna

Flestir nú um stundir máta sig við ókunnug lönd, framandi heima. Óstaðbundnir. Iðnir við kolann. Helst enskumælenda. Mest fyrir áhrif margfrægðra og stæltra listbragða fjölmiðla þeirra, sem móta og steypa reynsluheim fjöldans. Aumir þykjast, fremur en hafast ekki að gjörþekkja, betur en allt annað og hvort eð er engin lengur kannast við eða þekkir einu sinni af afspurn, kenndir slokknaðar, skynjun líka, týnd sjálfri sér eða uppétin að innan, gengin í björg. Veruleikinn: engin viðmið tiltæk til að standast iðukastið, eru túristasvermurinn, lýðræðismeirihlutinn, fjöldafylgið, múgsálin, sársoltin görn, tinandi á heitu blikkþaki. Leitandi mót straumi síaukins merkimiðavöruframboðs menningar og lista, afþreyingariðnaðarins, mennta, sem fást gjarnan um hvað sé fagurt og rétt, rangt, satt, ósatt, ljótt, lygi, kærleikur, hatur; hvort nokkuð bóli á siðvitund sósíaldarwinista gapandi og gólandi, umskiptinga, ílandi og vælandi, líkt og bilaðir blóthundar, í forundran og velþóknun yfir hvaða lítilræði sem er, léttvægu en ögn kunnuglegu.
Hver og einn í sínu ástarhreiðri heima keppir við kræfustu vændishús á markaði allra gegn öllum en sumra saman eins og á róló barnanna eða í gryfju Jóakims frænda, sýsla með leikföng, ekki orð, orðin meiða, leikföng leiðans, lepjandi latte, véfengja orðræðuna, (munnsöfnuðinn), ögrandi án þess að taka neinum pústrum, smjúgandi um allt rafrænt, herja glatt herjans mikið, iðin við kolann, slefandi gúddí gúddí gú
Undan norðangörðum og öskufalli, úr fylgsnum landvætta að heiman úr blánni, frá klettóttri strönd, út vestur á víðar lendur Trylltafáks og maríutása. Óyggjandi spurnir um afdrif foreldra og barna engar borist ástvinum. Lengi mun von á einum, eða fleiri handan um haf að rýna í mistrið.

Þegar öll kurl koma til grafar

  Mýrarauði, kolagrafir, belgur, blístra, blásturjárn. Rauðablástur er forn aðferð til að vinna járn úr mýrarauða, og barst hingað til lands með landnámsmönnum. Járn var haft í sláttuljái, bátasaum, vopn, skeifur o.fl. Minjar eftir rauðablástur, smiðjur og gjall hafa fundist víða um land, við marga fornbæi.
Við rauðablástur þarf viðarkol, sem kostaði stórfellda skógareyðingu. Orðatiltækið þegar öll kurl koma til grafar tengist beint kurlun trjágreina og kolgrafir. Trjáviður var sóttur í skóginn eftir sláturtíð á haustin. Trjástofnarnir voru nýttir mest í húsrafta og til brýnna smíða, í amboð t.d. hrífutinda o.fl., trjágreinarnar voru kurlaðar til kola og rauðablásturs og til dengingar sláttuljáa, limið til að svíða hausa og lappir, börkurinn til litunar. Blásturjárn var löglegur gjaldmiðill á fyrstu öldum Íslansbyggðar.
„Geta má nærri, hversu óhemju mikið að skógarviði, niðurhöggnum og brenndum til kola, hefur þurft t.d. til að bræða, drepa og reka svo sem 50 kg. af járni úr mýrarauða þangað til að það var orðið hentugt til smíða.” ( Sagnir og þjóðhættir Höf. Oddur Oddsson á Eyrarbakka Ísafoldarprentsmiðja HF Reykjavík 1941). „Til þess að smíða við einn einasta venjulegan sláttuljá (samsoðinn úr ásmundarjárni), þurfti eina tunnu af góðum viðarkolum.”(Sami)
Ásmundarjárn (480 merkur, ásmundur: mælieining: 1 járnfat) fluttist með Hansaskipum til Íslands á !5. öld. Eftir að steinkol tóku að flytjast til landsins voru viðarkol samt eftir sem áður notuð til dengingar slátturljáa á sumrin, því steinkolin þóttu óhæf sökum of sterks og ójafns hita og reyks. Árið 1867 komu Torfaljáirnir skosku til landsins, með í trússi Torfa Bjarnasonar, búnaðarfrömuðs og skólastjóra í Ólafsdal, og höfðu náð fullri útbreiðslu um landið 1874. Gömlu samsuðuljáirnir, ásmundarjárnin hurfu þar með úr sögunni og með þeim sú denging sláttuljáa, sem þurfti viðrkola með.
Furðu gegnir að ein einasta hrísla skuli hafa uppi staðið hér á landi um aldamótin 1900 og blakað laufi í þýðum blænum, engu síður en eftir eyðingu frumskógarins í Kína, og víðar. Í Kína var vissulega gengið hraustlegar fram en hér á landi, frumskógurinn beinlínis lagður að velli um allt ríkið með öllum kostum hans og kynjum, fílum og hlébörðum, meintum þjófum og illþýði í nafni keisarans og stjörnuspámanna hans. Þar þræddi Búdda götur Taó og mildaði bros skálda. Kínverjar hafa fengið að kynnast tröllauknum hamförum, aurflóðum og vatnavöxtum í kjölfar sinnar skógareyðingar. Prísa sig ekki allir sæla með sauðamjólk og ull í fat, sól í heiði og lækjarnið og fyrir löngu gengnir inn í mistur heillar eilífðar.

Bækur: The retreat of the elephants. An environmental history of China. Elvin. Þarf að panta.
Adorno: The Culture Industry, fæst á Skólavörðustígnum. Áhrifarík og framsýn greining, sem enn hefur sterka skírskotun.
Pólitískt vald og erótík, einkalíf og erótík, erótík og umskipti, langþráð og ekkert bólar á, mannréttindi og erótík, erótík og stundargaman, sönn hamingja, vakandi skynjun, skynsemi og tilfinningar, möguleikar mannsins, geta, sönn list, umskapandi, síður lýjandi breyta að öllu annars óbreyttu, allsmegandi skálda, hámenning, lágmenning, Kristur og heimur. Brýn umbreyting, flækjufótur borgaralegra himpigimpa, en þurfalinga munar mest í, en enn lengra út í bláma fjarskans, eftir því sem fleiri taka þátt í breytum og leik, eða hvað, hins magíska írafárs glens og glaums, DanseMacabre, til slævunar og sljóvgunar hins lýðræðislega meirihluta, sem hverjir tala hæst um að endanlega skuli ráða ráðum annarra og þeirra sjálfra? Þjófur og þjófafélög, líkt og erótískt kærustupar, soltin skræfa og tvær krákur á hendi hugsa einungis um sinn þrönga eiginhag, brauð og leiki, og þar dottar einhver með höfuð undir væng.

Mærin og einhyrningurinn í Cluny

   Uppgangur Vestur Evrópu á miðöldum og Benediktínar. Ritgerðarefni, bókarefni; virkt viðfangsefni. Klausa í Encyclopediu Brittanicu, 1947. Drög.
Regla Cisterciana, innvígðra og leikmanna, og nýjungar í landbúnaði og útbreiðsla þeirra í Evrópu síðmiðalda. Belgjurtir, hjólplógur, sáðskipti, vatnsmyllur, aukið matvælaframboð. Ullarvefnaður, búauðgisstefna, gotneskur stíll, aukin verslun. Efldara ríkisvald, vaxandi borgir; nýlendusöfnun, gufuafl tækni- og iðnbyltingar á s.hl. 18. aldar. Launaþrælkun uppflosnaðs sveitafólks í verksmiðjuvirkjum borga, breskur landher: enginn. Ríkisherir öflugri í álfunni, ekki lengur fjölþjóðlegar málaliðasveitir (s.b.r. Descartes). Öskrandi ljón á hverri þúfu. Jafnari þátttaka beggja kynja og barna í daglegu peningaharki. P-pillan kemur seinna til sögunnar; lífsgæðakapphlaup í algleymingi, múlinex á markaði, afþreyingariðnaður, herskálsífur vellur yfir almúga, bíó, popp, dóp, pólitískur áróður, keppnisíþróttir, kerfislægur sparðtíningur, á netinu, vefnum.
Slæfður fjölmiðlavaðall, áhyggjur fólks, stöðugar, hvort það sjálft sé betra eða verra en nýríkir og útlenskir, hvort útlönd séu yfirleitt til, og stórstjörnur bransans, betra eða verra en fyrrri tíðar fólk, svo eitthvað sé nefnt. Munu kynbætur með geimverum Hollywoodheima og harkara á MTV e.t.v. bæta um betur, er hálmstráið, og gulltryggja öllu fólki hamingjuríkara líf, líkt og John Stuart Mill, starfsmaður Austur-Indíafélagsins gaf ádrátt um á sinni tíð í nytjastefnu sinni að allir ættu jafnan rétt á. Blandað í svartan dauðann, Huang Nubo.
Rausnarlegt ljúflyndi sveitamanns eða konu þess vegna, viss smekkvísi, blandið klassískri upphafningu, malandi kvenmannsbelgur, pólitísk vissa þráhyggja, slefandi listunnendur og stundleg sæla fremjanda gjörnings. Tómas heiti ég Jónson halló og er ekki metsölubók en ekki að heldur bókarlaus, og það máttu bóka lesandi minn góður. Karl, sem lá fram á rúmskörina timbraður og fékk Skrattann í heimsókn, hastaði strax á skolla flaumósa að hypja sig, annars myndi hann berja hann í hausinn með Biblíunni. Svar kom um hæl: Þú átt enga Biblíu greyið. Sumum er ekkert heilagt, varla einu sinni til bráðabrigða, þá hvorki skoltur né klær. Virðingaleysið skal virt að metum mætra. 

Útsær Einars Benediktssonar

 
 1.

Til þín er mín heimþrá, eyðimörk ógna og dýrðar,
ásýnd af norðursins skapi í blíðu og stríðu.
Hjá þér eru yngstu óskir míns hjarta skírðar.
Útsær - þú ber mér lífsins sterkustu minning.
Ég sé þig hvíla í hamrafanginu víðu;
ég heyri þig anda djúpt yfir útskaga - grynning.
Ofsinn og mildin búa þér undir bránni;
þú bregður stórum svip yfir dálítið hverfi,
þar lendingarbáran kveðst á við strenginn í ánni,
en upplit og viðmót fólksins tekur þit gervi.

Hvort hefur hér mál, útsýnin eða skáldið? Sjá Matthías Viðar Sæmundsson.

Og til fróðleiks: Innan við helmingur norður- amerískra Indíána býr á fráteknu landi. Ef hvít kona giftist einum rauðskinnanum á svæðinu telst hún lagalega Indíáni á opinberu framfæri. Giftist Indáánakona af svæðinu hvítum manni telst hún lagalega hvít. Talning frumbyggja Norður Ameríku telst því af ýmsum ástæðum snúin.

 

Færri grensur, engin tabú

  Eru í helvíti engin tabú? Engin forsjá, vorkunnarlaust, allt leyfilegt, óbundið frelsi;
aukin fólska, minni karlmennska, meira ástleysi; ótt vakin girnd til barna. Og aukin mannréttindi- að því skal stefnt. Herbert karlinn Spencer hafður í hæstu metum, sósíaldarwinismi, framfaratrú, nauðhyggja, réttur hins sterka til að deila og njóta eigin styrks, eigin þrár, ástríðu sinnar eða fólsku og valds. Fáist betra bragð af skrokki þrautpíndrar bráðar, hvort heldur af svíni eða mannaket, er rétturinn tryggður aðnjótendum þó vart án allrar væntumþykju. Að lifa er að njóta, að lifa af nautninni. Að falla kylliflatur eða flöt fyrir þeim, sem í þaula nýtur, má happ heita allra, sem í hlut eiga. Tilfinningar og kenndir má endalaust móta og laga. Öfund, flöktandi peverssjónir og ótti, neind, aðhlátursefni, líkan til að keyra. Tjáning eða dauði.
Virðingaleysi og glettni beittustu vopnin, búfjárlíf uppfylling óska. Tilhleypingar réttlæta hvaðeina, sigur blekkinga, táls, lífsmark líf. Barnæskan biðsalur. Fegurð vellíðan. Skilningur: Verður ánægjunnar einnar vegna. Minni fólsku! Allir lifi sjálfum sér! Þráhyggjan kynferðisleg og lítilsvirðing þeirra, sem formælendur eiga fáa, hvort heldur of feitra, beyglaðra, einhvern veginn öðruvísi eru sakir fólsku hafðir til upphafningar kostanna mæringjanna mestu! Tvíbent hrós til áréttingar eður háðungar, oftast tómt flaður.
Hópsálin tilneydd, rorrandi í eigin kolgrænu seyru, hæfir helst vel að njóta. Leiðrétting villa. Vellíðan ölvun, ölvun ánægja. Virðingarleysi hleypidómalausra leysir óværu skinhelgi og dóma úr viðjum. Niðurstaða, á einhvern óskýranlegan hátt hálfveiklað, en sammannlegt. Til hvers ætti hross að reigja sig upp á kvígildi í fardögum á vori, þótt snara megi út gjaldi, sonum og dætrum, mjólkurpeningi, í landaurum eða fríðu.