Önnur nóta

 Er heimurinn sakir hetjulegrar framgöngu vísindalegra hugmyndafræða kaldrifjuð tölvuskessa, sem hannar sig sjálf? Sigurbjörn biskup spyr í bók Sigurðar A. Endanlegur sannleikur vísindalegur, ofurhetjulegur útbreiddur af gerræðisvaldi fjöldaframleiddra tilfinninga kyrfilega læstra í kvíum hetjuborinna hugmyndafræða meirihluta, keyrðar fram í aumkunarverðum fjölmiðlavaðli aftaníhossa fjölkunnugra og skapandi stórmeistara áraglammsins, troðandi marvaðann og ljúgandi til um hvaðeina, ekki hvað síst að sjálfum sér slegnir til riddara í stórriddarareglu Leðurblökubassa mitt á milli svefns og vöku undir næstum fullu tungli á leið út í buskann með obban af kvenþjóðinni og kvakandi köllum heillum horfið heims um ból ef ekki væri fyrir.... jarðbundna hlutlægni og guðspjall dagsins.
Steinn Dofri hélt heimilisketti heimkominn til Íslands; Ingjald biskup skaðmígandi, prófessor Ögmund aftanrek og Vermund ekkisens stofudrottin. Hann kallaði annars ketti jafnan hreppstjóra og strauk þeim gjarnan um hrygglengjuna á förnum vegi. Í pirringi út í skjalavörð á Landsbókasafni var ort:

Af rógi bæði og rembing rík
rógs af hundum legin
daunill safnhúss dyra tík
dýrkar kratagreyin.

Nótur úr handraða

 TLS, í aldarlok á öldinni leið: Romania (Ísland á líka leik) is bad because of the wild dogs, Ketchup and night life; good because of the beer and the fact, that after all the ugliness that a bad century could chuck at Romania... teenage girls are still getting knocked up!

Bækur:
Some Intellectual Conseqenses of the English Revolution (frá 1640-1684). Höf:
Christopher Hill. The Board Regents og the University of Wisconsin System 1980
Telling the Thruth about History- Höfundar: Joyce Appelby, Lynn Hunt, and Margaret Jacob. W.W. Norton & Company. N.Y. London. 1994

“Every symbolic order, I suspect, has rythm which moves between transubstantiation and labour.” Paul W.Kahn Out of Eden 9780 691126937

Tónaljóð::
Max Greger: Sail along silvery moon.
Bent Kempel: Wonderful by night.
Acker Bilck: Stranger on the shore.

Brönugrasið bregður sínum bleika lit,
neðar skartar fífa á fit
fellur sólargeisli á Rit.
Njörður P. Njarðvík

Næst m.a.: Benedikt Gíslason frá Hofteigi lýsir tengdafólki Páls Ólafsonar skálds, og síðasta umboðsmanni Klausturjarða.

Stýrilögmál Lamarcks

   Lamarck og stýrilögmál náttúrunnar eru og hafa verið mótandi langan aldur. En eru samt vísindalega ósönnuð og e.t.v. ósannanleg. Flestum ómeðvituð eins og svo margt fleira, sem úrslitum ræður og öllum inngróin. Hnikaði vissulega til á heimskortinu, ef rétt reyndist, þeim Darwin, Huxley og Kropotkin, rétti hins sterka, rétti og afli samstöðunnar. Hrykki margurinn e.t.v. í réttstöðu, hírðist ekki meir á sínum langsótta tróni, allsvaldandi. Og ósköpin ganga á. Mikið gaman! Í húfi er afl og megin mannsins, að láta sem hann vill, í krafti eigin getu, í krafti eigin réttar og sinnar skyldu, sem fyrst og fremst markast af faglegu miði og umbunar í sjálfu sér, og slagurinn stendur, skólun, að halda sínu og sækja, fleka bleyðurnar, blása í glæðurnar, físibelgir! Strokinn verður makki og hvíslað þér í eyra Sörli minn að öllum fjarstöddum. Og blærinn í laufi. Engin frýjunarorð á borð við þessi: “Það er sannast sagt, þótt sorglegt sé, að talsvert af beru ofbeldi, sem menn þora að klóast við, er bærilegt í samanburði við prúðbúið og vátryggt ranglæti.” (Sig.Nordal) Réttsýnna.  

Níhílistar með tóma görn hugsa líka upphátt

Níhílistar með tóma görn hugsa líka upphátt hvort heldur um fyrrverandi nýlenduþegna er að ræða, Bandaríkjamenn eða fyrrverandi skattlandþegna, Íslendinga.

Afkomusaga ættliðanna, sem landið hafa byggt er verðugt áhugasvið ekki síður en menning og viðskipti, sem snerta valið fræðasvið í HÍ menningarfræði og fæst með hugtök á borð við skapandi ímyndir, þjóðarsálir, þjóðarvilja, hugmyndir oft sjálfhverfar og tilfinningaþrungnar, en falar samt fyrrverandi nýlenduþegnum, Bandaríkjamönnum eða fyrrverandi skattlandsþegnum, Íslendingum. Og er ekki það sama. Sjá Ítardóm Viðars Pálssonar í tímariti Sögufélags, Sögu 1 2012.
Skapandi hvað, skapandi tækifæri (líkt og fúlgur fjár), skapandi í hverju sem er á skapandi hátt, í skapandi listum, skapandi vísindum, skapandi trú, með gemsa í vasa, staddur á hvaða götuhorni sem er, hvar sem er í heiminum, heiðadalurinn alsstaðar nákvæmlega jafn langt undan, handan vi horn, hvort heldur þú ert vel glýjaður eður ei; út um allt er tónamál og lykt, lestir og flugvellir, fagmannlegir dólgar ofan hafnarkvía, hvort heldur í Amsterdam, Lissabon eða Buenos Aires, prinsessur við land eða í landi, í menningarlandslagi, skapandi áhugi á áhuga...
Er ótaminn villihestur menningarfyritbæri, merkingarleysa eða eftiröpun, hafi hann af mannavöldum rótað upp að ófyrirsynju hugtökum í menningarfræðum við HÍ, útflöttum og vanhugsuðum, og hver lepur upp eftir öðrum í kapp við nýjan slagara. Níhílistar, sem hugsa upphátt og eru líka sjálfbærir, án þess aðgera sér minnstu grein fyrir hvað þar býr að baki, eggaldin, reistur reður eða dugleg flenging hvá. Va pa!
 

Tilvist: utan veltu og rekstrarfjár

 

Heimur merkingar og samhengis, einn heimur, smæðar, heildar, heimur lífsnauðsynjar og röknauðsynjar. Heimur gefins tilgangs, okkur mönnum inngróinn: að hlúa að og styrkja. Vísar fram. Vice versa: heimur sundurgreiningar og tómhyggju (abstraktsjónar og analýsu), heimur án gefins tilgangs eða gildis, sem er frumhæfing. Við ein gefum þessum heimi allsendis án tilgangs gildi, fyllum tómið, sköpum, líkt og í örvæntingu, sundurgreinum, sefjum, fróum, dáum innúr ytra byrði, sundurgreinum, sækjum fram í leiðangri sem flestra, saman; tilgangi náð. Græskulaust gaman, tilvistargaman en velgir þó þeim sem fyrir verða undir uggum. Að hlúa að tilgangi, sem tegundinni er inngróinn, meðvitað, ómeðvitað, er annar almenningur í ólíkri rétt.
Er vitund mannsins tildur, runnin af rót heiftar, sem týrir í hugmyndum, sköpun og færni mannsins, valdi og ímyndunarafli, blikar í skæru ljósi daufrar glæru skynsemi okkar og reynslu? Heimur níhílískrar tómhyggju fúls metnaðar og fástískrar heiftar, sem velgir oss undir uggum, fyrirgefst allt brjálið að bótalausu? Öllum er gefið að njóta fyrirbæna á hverju sem gengur, að eilífu. Jafnt snöggsoðnum sem harðsoðnum, á eldi jafnt og í hlutaveltu upplýsingafársins. Slakið á og njótið bættrar breytni!

Ívitnun og titlar, frh.

  Heimspeki Brynjólfs Bjarnasonar, úttekt úr grein í Andvara 1997 eftir Skúla Pálsson.  Stjórnmálamaðurinn Brynjólfur, grein 1996 í Andvara eftir Einar Ólafsson. Ritstjóri Andvara, Gunnar Stefánsson.

1. Er hægt að tala um algera nákvæmni í mælingum? Ef maður hugsar sér tíma og rúm algerlega samfelld, er tómt mál að tala um algera nákvæmni. Það er ekki hægt að komast að stærðfræðilegum punkti í neinni mælingu. Það sem mælt er, eru bil milli hlutverulegra efnispunkta, en ekki punkta í sértæku, stærðfræðilegu rúmi. Tækni vor setur nákvæmni allra mælinga raunvirk takmörk... (Lögmál og frelsi, bls 48 Bryn. Bj.)  

2. Ef við setjum tölu inn í tölvu, sem á að reikna út veðrið í næstu viku eða eftir mánuð þá þarf tölvan að nota töluna þúsund sinnum eða milljón sinnum í útreikningum sínum. Í svo flóknum útreikningum gæti tala með tíu aukastöfum verið of ónákvæm, en við fáum hvergi svo fullkomna mæla að þeir gætu gefið okkur nógu nákvæma tölu.  

3. Brynjólfur telur að þegar mjög flókin kerfi þróast verði til ný lögmál sem ekki sé hægt að útskýra með einfaldari hlutum kerfisins og ekki hefði verið hægt að reikna út fyrirfram. Hann telur að við þróun lífsins hafi orðið til ný lögmál. Ef þetta er rétt ættu líffræðingar að þekkja lögmál, sem eðlisfræðingar geta ekki útskýrt. Einnig telur hann að þegar vitund mannsins kemur til í þróunar sögunni verði til ný lögmál sem ekki hefði verið hægt að sjá fyrir með því að þekkja þróunina fram að því. Samkvæmt þessu ættu sálfræðingar að þekkja lögmál sem líffræðingar þekkja ekki.  

4. Við getum reynt að skilja heildarhyggju út frá hefðbundinni aðferð vísinda, sem er að greina hvern vanda í sem minnstar einingar og gera grein fyrir heildinni sem samspil hlutanna. Samkvæmt heildarhyggju eru hinsvegar partanir ekki skiljanlegir nema sem hluti af heild og heildin er meira en summa partanna.  

5. Margir hafa reynt að hugsa sér einingu mannsins og náttúrunnar, finna hvernig maður og náttúra lúti sömu lögmálum. Flestar slíkar kenningar má flokka undir svokallaða náttúruhyggju (natúralisma) eða veraldarhyggju. Slíkar kenningar segja: maðurinn er eins og náttúran, um hann og hugsun hans gilda náttúrulögmál. Brynjólfur virðist gera þetta úr hinni áttinni og segja: náttúran er eins og maðurinn, og hún er líka sjálfsvera.

6. Í síðari bókum sínum talar Brynjólfur um að jafnan stangist á tvö sjónarhorn: Ytra sjónarhorn, sem skoðar heiminn án sérstaks tillits til mannsins, frá þessu sjónarhorni er maðurinn aðeins einn af hlutum heimsins, við getum sagt að þetta sé sjónarhorn vísindanna og innra sjónarhorn mannsins, en samkvæmt því veljum við og höfnum, ráðum gerðum okkar.  

7. Á 18. öld setti Hume fram fræga gagnrýni á orsakalögmálið og sú gagnrýni varð síðan kveikjan að heimspekikerfi Kants. Stundum tekur Brynjólfur þannig til orða að orsakalögmálið sé okkur lífsnauðsyn. Þessi röksemdafærsla er að forminu til það sem kallað hefur verið forskilvitleg röksemd, hún reynir að sýna fram á skilyrði fyrir þekkingu. Að þessu leyti minna rök Brynjólfs fyrir orsakalögmálinu á vörn Kants gegn gagnrýni Humes.  

Ívitnun og titlar Halldór Laxness og fornsögurnar.

 
Grein eftir Jóhann Pál Árnason í Skírni 2011

Pensúm Laxness, ísl. fornsögur, Oswald Spengler, Strindberg, ærsl og ólíkindalæti, mestu ólíkindatóla, díalektík, fástískur bakgrunnur, örlög, orsakasamhengi og þeir Diderot og Schiller fá að skokka með á léttu brokki á föníska stafróinu allt fram til súráls og glæra, sem næst nútímann út í gegn inná Blómsturvellina. Örlög og orsakasamhengi, skynsemi, frelsi, ímyndunarafl, fyrring, fegurðarþrá, sem minnir á fordæmda fegurðardýrkun jesúíta baroktímans innan kirkjunnar, sjá íþrótt vammi firrð.

Frá árdögum íslenzkrar þjóðar. Arnór Sigurjónsson. Sögufélag 1973

Lítið er fjölyrt um siglingarleiðir í fornsögum, þó í gegn skíni fróðleikur um fjölfarna siglingarleið milli Íslands og grannlanda, sem leið liggur um Færeyjar og Hjaltland, þaðan áfram ýmist til Björgvinjar, Danmerkur, eða suðurfyrir til Orkneyja og Bretlandseyja. Vestanvert Skotland og Suðureyjar voru alkristin um 600. Kynni norrænna manna við Engilsaxa jafnt og Íra var stóratbuður og hafði sterk áhrif í okkar heimshluta.

Rögnvaldur Kali, 1137-1158 Orkneyjajarl, orti sér og öðrum til upplífgunar; íþrótt flókinna kenninga reynist ekki hans yrkingarmáti:
Tafl er ég ör að efla,
íþróttir kann ég níu,
týni ég trauðla rúnum,
tíð er mér bók og smíði,
skríða kann ég á skautum,
skýt ég og ræ, svo að nýtist,
hvort tveggja kann ég hyggja,
harpslátt og bragháttu.

Skáldið braut eitt sinn skip sitt í lendingu við Hjaltland, komst blautur og hrakinn á land upp og í eldaskála:
Dúsið þér enn, en Ása
atata ligur í vatnihututu,
hvar skal sitja,
heldur er mér kalt við eldinn.

Fengur þykir af Háttalykli Rögnvalds Kala, samantekt norrænnar kveðskaparhefðar, í félagsgerð með íslenskum skáldum, Halli Þórarinssyni breiðmaga, Ármóði, Oddi litla o.fl. Rögnvaldi Kala er eignuð vísan, sem naut axar Gauks á Stöng.

 

Að skrílmenna þjóð

  Hvaða öfl búa að baki (kynjabundið?) og hverjir ganga helst fram í því, að skrílmenna lýðinn og eitthvað ýfa tekjustofna stórnurlara í krafti fjölda, sem í tómlæti sínu lætur sér í léttu rúmi liggja vel meinta umhyggju menningarvina? Skemmta sér áfram ótrauð við brauð og leiki, spennuefni, sem nóg framboð er af og hefur lengi verið. Hvað stoða gerningar og klisjur leifa fortapaðra sósíalista og femínista, jafn samdauna og þau virðast vera meintum skjólstæðingum sínum, gallagripum, imperatívum umskiptanna, innilukt af þröngu sjónarhorni í eineltisgreni fjandvina, fasista, bjargvættum kapítalista, og stöðugt herja á taugasellur og heilafrumur þeirra kumpánanna. Skipulagt einelti. Aðrir halda sér ásamt sænskum og þýskum krötum allsstaðar og hvergi og vísindum blæðir í tóman Graal.
Egill skáld Skallagrímsson, Kveld-Úlfssonar, sonar Bjálfa og Hallberu dóttur Úlfs hins óarga af Hrafnistu og Salvöru, einnig foreldrar Hallbjarnar hálftrölls forföður Oddaverja, Marðar Valgarðssonar, Skjöldólfs á Jökuldal austur. Egill var maður trúarskiptatíma og prímsigndur. En spurt er: Ætli Egill hafi verið góður í bólinu, hjartagosinn, sado maso meistari, einn of okkur, öðru hvoru megin í skriftastólnum, heilbrigð sál í hraustum líkama, til þess hjálpar bænin líkt og ástatt er fyrir öllu og öllum.  

Vanhöld og/eða offylli

 

 Skáldskapur íþrótt vammi firrð ágætismanna, skálda norrænna, frá örófi, upphafinn í órætt margfeldi listheima fjarvíddar og kontrapunkts; landamæralaust veldi mennta, riddaramennskulausra meistara sado maso hvílubragða, skriftafeðra óútþynntrar náttúru, á nýrri öld rofinna samfara, burtsafnaðra pensilfara, undirskipað kerfislögmálum eðlis- og náttúrvísinda og mögulega einingu efnis og anda karla, kvenna, bráðar; í stað hlutgervingar náttúrunnar lifni sjálfsvera allrar lifandi veru í mennskri vitund, sem er þróunarsögulega réttara kerfi og a.m.k vísindalega óvitlaust, en ekki væntumþykjulaust, þó lítið geri annað en þvælast fyrir hvunndagsfólki í skuggsjá, daufu kynningarefni, erli daganna, boðorðslausum, utan njóttu meðan á nefinu stendur. Gleymdu eigin uppruna og tungumáli, gakktu í Bandalag Vestur-Afríkuþjóða, beygðu þig, hvort heldur þú ert fursti, barónessa, nýr maður á þing, byltingajálkur, loddari, ótýndur glæpon menningarviti eða mafíósi, haltu sönsum, veit lotningu þínum skapara, það allt bætir, elskið friðinn, deilið stíft til kerfisbundinnar niðurstöðu eður ei.

Orkneyjar 10. aldar voru Íslendingum gluggi út í heim, suður í lönd

  Hver er sérstaða Íslands og Íslendinga samanborið við lókalpatríóta Nebraska, Wyoming, Kansas, staðsetta í Las Vegas, Los Angeles, New York, að teknu tilliti sögu, kyns, uppruna, gjaldmiðils, alríkisstjórnar? Þjóðflokkar Skota og Englendinga rændu grimmt búfénaði hvor af öðrum um aldir og eins lengi og þeir komust upp með það. Ólíkt höfðust Íslendingar og Danir að, eða N-Þingeyingar og Norðmýlingar. Það er nokkuð víst. Íslendingar sköffuðu fisk á handfæri, sem markaður var fyrir í Evrópu. Fiskur steig snemma í verði svo ekki svaraði kostnaði að flytja út vaðmál. Landaurar: kúgildi, álnir, ær loðnar og lembdar á fardögum, fiskur. Plágur og drepsóttir herjuðu jafnt á Íslendinga og aðrar Evrópuþjóðir. Hlutfall þeirra, sem bjuggu í sveitum og þéttbýli var tiltölulega áþekkt á Íslandi og víðast hvar í Evrópu fram á okkar daga. Borgir S-Ameríku eru eldri í hettunni en borgir N- Ameríku. Spurt er: Hver er hlutur skólastíkur í rökfræðihugsun seinni alda, tæknialda? Íslendingar fyrri alda voru síst meiri furðufyrirbæri en segjum Parísarmúgur 18. og 19. aldar að meðtöldum lýðskrumurum, vinstri liberalar samtímans og þeirra fjandvinir á markaði. Upplýsing og tölvuráp ræður þar engum úrslitum.
Rætur vaxa í mold, orð leika á tungu, laxfiskar ganga í ár, vaða flúðir, stökkva fossa, lóna í hyljum og upp við bakka. Flugur suða, kýr baular, heyrist hundgá, árniður. Barið er á girðingastaur í fjarska. Fuglar himins spá í garnir, geislar sólar kljúfa bláloftin, hjúfra sig á klettagljám Stafholtsfjalls í útvestri.

Austantórur Jóns Pálssonar.

Skautað á gneistandi yfirborði dýrslegs hugar, austur, í háfjarskann.com via Senior Senior.

Skating through a glistening surfaface of an animal mind onto the deep distance of the Far East.com via Señor Joseph von Humbolt..